Μήνυμα του Ιδρύματος Κεφαλονιάς και Ιθάκης (ΙΚΙ)

Για την ημέρα περιβάλλοντος - 5 Ιουνίου 2020

  Επιβίωση και Ποιότητα ζωής στα Νησιά

Η εφετινή   ημέρα  του περιβάλλοντος, με τη  παρούσα συγκυρία της πανδημίας,  γίνεται  αφορμή για να συνειδητοποιήσουμε ακόμη περισσότερο τις δραματικές αλλαγές στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον καθώς και στη ανθρωπογεωγραφική δομή του πλανήτη μας (διάβαζε ‘παγκόσμιο χωριό’ ).

Παρά τις προσπάθειες που υποτίθεται ότι καταβάλλουν τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί το περιβάλλον κάθε χρόνο υποβαθμίζεται ολοένα αι περισσότερο, απόρροια της      εξαντλητικής εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, στο πλαίσιο του γενικότερου  οικονομικού συστήματος που κυριαρχεί στον κόσμο και της λεγόμενης αρνητικής παγκοσμιοποίησης, τόσο για το περιβάλλον όσο και για την κοινωνία,.  Έχουν περάσει σχεδόν τρεις δεκαετίες από την υπογραφή των εμβληματικών παγκοσμίων περιβαλλοντικών συμβάσεων της διάσκεψης κορυφής του Rio 1992 (για την κλιματική αλλαγή, την ερημοποίηση, τη  βιοποικιλότητα) και τα αποτελέσματα είναι επιεικώς απογοητευτικά..

Η πανδημία είναι μια αφορμή για να επανεξεταστεί τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το περιβάλλον, η οποία έχει πλέον διαταραχθεί ισχυρά  καθώς βρίσκεται  στη ρίζα  τέτοιων φαινόμενων καταστροφών και πανδημικών κρίσεων. Ο άνθρωπος, ως το κατ’ εξοχήν επεμβατικό και χωροκατακτητικό είδος του πλανήτη δεσπόζει στο σύνολο της βιόσφαιρας με τρόπο μη συμβιωτικό με τα υπόλοιπα  είδη και έμβια όντα αλλά και την αβιοτική φύση.  Η κρίση του κορωνοϊού, αυτή  καθαυτή, θα φαντάζει σαν απλή αδιαθεσία  μπροστά  στο πυρετό της κλιματικής κρίσης (ή και ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος).  Η κλιματική  αλλαγή είναι ήδη εδώ και απαιτεί σκληρές προσαρμογές για τις οποίες δεν είμαστε έτοιμοι  και οι οποίες δεν λύνονται φυσικά με τη μέθοδο της καραντίνας… Το παλιό οικολογικό σύνθημα «σκέψου σφαιρικά, δράσε τοπικά» δεν αρκεί. Με τα μέσα που διαθέτει σήμερα η ανθρώπινη κοινότητα πρέπει να δράσει πλέον και σφαιρικά για την επιβίωση της αλλά και την ποιότητα ζωής.

Η Ελλάδα αλλά και ιδιαίτερα τα Iόνια νησιά, αποτελούν, συγκριτικά με άλλες χώρες και περιοχές, πραγματικά hot spots βιοποικιλότητας και τοπιακής ποικιλότητας. Ωστόσο τα όμορφα Ιόνια νησιά είναι ταυτόχρονα και κακοποιημένα νησιά από την βάναυση  προσβολή του περιβάλλοντος, στο όνομα μιας «ανάπτυξης» και ενός «τουρισμού» των οποίων οι επιπτώσεις και οι  δυστοπικές εκφράσεις στο χώρο,  φαίνονται καθαρά σε περιοχές  όπως π.χ. ο Κάβος στην Κέρκυρα, ο Λαγανάς στη Ζάκυνθο και η Λάσση στη Κεφαλονιά  (η τελευταία με ηπιότερα  συμπτώματα αλλά που βαδίζει σταθερά στα ίχνη των δύο προηγούμενων). Υπάρχουν βέβαια και οι μικρότερης κλίμακας προσβολές και απειλές σε αντικείμενα προστασίας του περιβάλλοντος, τις οποίες βιώνουμε όλοι  γύρω μας και για τις οποίες θα χρειαζόταν ένα  ξεχωριστό «κόκκινο βιβλίο»     

Στην εποχή της τρίτης γενιάς επιδημιών/πανδημιών παγκοσμίως, είναι ευκαιρία να ξαναδούμε τους όρους και τα όρια της ανάπτυξης των νησιών, τόσο στις ορεινές και παράκτιες  περιοχές τους όσο και στα οικιστικά κέντρα, όχι μόνο με ποσοτικές αλλά κυρίως  με ποιοτικές παραμέτρους

Το Ίδρυμα Κεφαλονιάς και Ιθάκης (ΙΚΙ), το οποίο από το καταστατικό του, έχει ως αντικείμενο ενδιαφέροντος  ολόκληρο το Ιόνιο αρχιπέλαγος, -με επίκεντρο πάντα την Κεφαλονιά και Ιθάκη- θεωρεί ότι είναι βλαπτικό και επικίνδυνο να  αποσιωπώνται  οι κάθε είδους «κακοποιήσεις». Αντίθετα πρέπει να έρχονται στο φως  ώστε να επιλαμβάνονται  οι αρμόδιες αρχές και οι φορείς τη κοινωνίας των πολιτών. Σε κάθε περίπτωση ο περιβαλλοντικός στρουθοκαμηλισμός μπορεί να  συμφέρει πρόσκαιρα αλλά μακροπρόθεσμα υπονομεύει σοβαρά το μέλλον του περιβάλλοντος των νησιών.

Για τους λόγους αυτούς,  είναι μεγάλη ανάγκη, οι περιφερειακές και τοπικές αρχές  αλλά και η τοπική κοινωνία   να απαιτήσουν την προώθηση βασικών δράσεων για το περιβάλλον όπως είναι η συνετή διαχείριση των υδάτινων πόρων, η αειφορική διαχείριση των αποβλήτων σε συνδυασμό με την καταπολέμηση της ρύπανσης (συμπεριλαμβανομένης της ηχορύπανσης ) η διαχείριση  της κυκλοφορίας και γενικά των μετακινήσεων στις πόλεις και άλλα θέματα περιβαλλοντικών οχλήσεων.

Επίσης, βασικό μέλημα  για   το  νησιωτικό μας σύμπλεγμα, πρέπει να είναι η έγκριση και εφαρμογή του περιφερειακού σχεδίου προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (Ιονίων Νήσων) για το οποίο συζητήσαμε  πέρυσι στο 18^ο επιστημονικό συμπόσιο του ΙΚΙ. Η μετάβαση στο  επονομαζόμενο νέο κλιματικό καθεστώς θα πρέπει να είναι  η καλύτερη δυνατή χωρίς τη δημιουργία νέων κοινωνικών ανισοτήτων. Παράλληλα η προστασία της νησιωτικής φύσης,  σημαντική  για την ύπαρξη αλλά και για την ποιότητα ζωής, πρέπει να λάβει συγκεκριμένη μορφή μέσα από δράσεις που θα έχουν αιχμή του δόρατος τις δύο μεγάλες προστατευόμενες περιοχές: του εθνικού δρυμού Αίνου και του εθνικού θαλάσσιου πάρκου Ζακύνθου  καθώς και όλων των άλλων περιοχών Natura.

Ακόμη, στον ευαίσθητο νησιωτικό χώρο που ζούμε πρέπει να δούμε επισταμένως  και να εξειδικεύσουμε καταλλήλως την πρόσφατη Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) στα Ιόνια νησιά και στην Κεφαλονιά -Ιθάκη. Το ίδιο χρειάζεται και για την ευρύτερης  θεματολογίας «Ατζέντα 2030»  του ΟΗΕ με τους 17 παγκόσμιους στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που δυστυχώς «βρίσκονται εκτός πορείας»...

Το περιβάλλον, το οποίο με βάση το ελληνικό σύνταγμα  (άρθρο 24)  αποτελεί υποχρέωση  του κράτους και δικαίωμα του καθενός, βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή και η προστασία του προϋποθέτει δομικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Και το καίριο ερώτημα που παραμένει πάντα επίκαιρο : Υπάρχει η θέληση αλλά και η  δύναμη γι’ αυτό; Η απάντηση αφορά και απευθύνεται προφανώς σε όλους.

Σχετικές πληροφορίες και γενικά για τη δράση του ΙΚΙ στην ιστοσελίδα   www.ikifoundation.gr

Ηλίας Μπεριάτος

Προέδρος του Δ.Σ. ΙΚΙ

Ομ. καθηγητής χωροταξικού –περιβαλλοντικού σχεδιασμού πανεπ. Θεσσαλίας