Ομιλία που πραγματοποίησε στην Κεφαλονιά,

μετά από πρόσκληση από τα μέλη της Μαθητείας*                

ο Γεώργιος Κακής Κωνσταντινάτος.

Στο Πανεπιστήμιο, στην Σχολή Καλών Τεχνών του Τμήματος Θεάτρου

του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο κ. Γεράσιμος Βώκος,

καθηγητής μας στο μάθημα τής Φιλοσοφίας, μας έλεγε:

''Αυτό που θα μου πείτε, δεν θέλω να το εξηγήσετε σε μένα ή στους διανοούμενους τους φίλους σας, αλλά σε ένα κοινό πολύ πιο απαιτητικό: την ηλικιωμένη γιαγιά σας!''

Η διδασκαλία αυτή, φέρει ενσκύπτουσα την μεγάλη αλήθεια ότι, το μεγάλο είναι απλό· -όχι απλοϊκό-, απλό μέσα στη συνθετότητά του· και δεχθείτε παρακαλώ έτσι να μιλήσουμε για την Αισθητική, έναν από τους κλάδους που εξετάζει η Φιλοσοφία.

Αισθητική· από το αισθάνομαι· από την αίσθηση, την εμπειρία.

Είναι λοιπόν η αποθέωση της λειτουργίας των 5 αισθήσεων ο ορισμός τής αισθητικής;

Η εμπειρία μάς λέει πως όχι. Παραδείγματος χάριν η αίσθηση της Γεύσεως:

Αν της αφεθεί κανείς σαν σε σπουδή αισθητικής, μπορεί στο τέλος να πεθάνει από παχυσαρκία!

Θα λέγαμε τότε ότι η γευστική Αισθητική τού Ανθρώπου αυτού, δεν ήταν εναρμονισμένη με την Αλήθεια. Θα πείτε, με ποιά Αλήθεια ;

Μα με την αλήθεια τού πως λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα· τι ποιότητας και ποιάς ποσότητας τροφή μπορεί να δεχθεί.

Επομένως οι αισθήσεις από μόνες τους δεν αρκούν για να μας οδηγήσουν στην Αισθητική· χρειάζεται σύνδεση με την Αλήθεια των πραγμάτων.

Ο Νίκος Γκάτσος το διατυπώνει πάρα πολύ εύγλωττα, όταν στον ''Χορό των Σκύλων'' μιλώντας για τις 5 αισθήσεις, γράφει γι' αυτές συγκλονιστικά :

                           5 σκύλοι πεινασμένοι / μια ζωή βασανισμένοι...

και συνεχίζει: ...μέσα σε βρισιές και γιούχα / βάλανε καινούργια ρούχα ...

 

Πάμε λοιπόν να βρούμε αυτά τα ''καινούργια ρούχα'' που ενδύονται οι αισθήσεις

προκειμένου να λειτουργήσουν σαν Αισθητική.

Δεν είναι άλλα από τα ρούχα τής Αλήθειας όπως προείπαμε, πράγμα το οποίο

στην Σωκρατική σκέψη διατυπώνεται με το γνωστό σχήμα τού ''Καλού κ' Αγαθού''.

Το Κάλλος, η Ομορφιά, θα πρέπει να συνάπτεται με το Αγαθόν, δηλαδή την Αλήθεια.

Πολλές φορές τα άνθη τής αλήθειας αυτής, διαπιστώνονται αφού πρώτα κανείς γνωρίσει τα προσποιούμενα το νόημα αγκάθια.

Άλλες φορές πάλι η Αισθητική προκειμένου να συναντήσει την βαθύτερη Αλήθεια, εκφράζεται με μορφές που δεν συνάδουν προς το Κάλλος.

Το κάνουν όμως αυτό οι λειτουργοί μιας τέτοιας αισθητικής εκδοχής,

όχι γιατί δεν ενδιαφέρονται για την Αισθητική, αλλά γιατί ενδιαφέρονται απόλυτα!

Έτσι ο Μάνος Χατζιδάκις στην σύσταση τού γιατρού του, να σταματήσει να τρώει και να καπνίζει αλλιώς θα πεθάνει, απαντά πως δεν θα το κάνει, γιατί πράγματι θέλει ''να φύγει'', μη θέλοντας να ζήσει το αποκορύφωμα της ευτέλειας και του λαϊκισμού που ήδη ταλάνιζε στις μέρες του το Ελληνικό σώμα. Δεν έπεσε έξω:

Τα γεγονότα και η αντοχή στον χρόνο, επιβεβαιώνουν κάτι, που ενδεχομένως όταν διατυπώθηκε να θεωρήθηκε υποκειμενικό.

Δείτε, κάτι σχετικά με το ζήτημα της αντικειμενικότητας και της υποκειμενικότητας:

Αντικειμενικό είναι παραδείγματος χάριν το ότι υπάρχει ένας Ήλιος στον Ουρανό.

Η Εμπειρία, μέσω των Αισθήσεων μας βεβαιώνει γι' αυτό.

Υποκειμενικότητα είναι οι διαφορετικοί δρόμοι-ακτίνες απ' τους οποίους επιλέγει

να πάει, να κοιτάξει κανείς προς αυτόν τον Ζωογόνο Ήλιο.

Όμως ο Ήλιος είναι ένας.

Όπως μία είναι η λειτουργία της πέψεως. Διαφορετική μπορεί να είναι η τροφή

που η λειτουργία αυτή θα επεξεργασθεί, όμως η πέψη είναι μία.

Όπως ένας είναι ο τρόπος της Αναπνοής· ο τρόπος της ανταλλαγής της ύλης, και λοιπά.

Μιλάμε εδώ για βασικές λειτουργίες της ζωής· και πράγματι η Αισθητική αξιώσεων έχει τελικά σαν κριτήριο την Ανάγκη, την ζωτική ανάγκη.

Δεν πρόκειται για μια Αισθητική που διαμορφώνεται διακοσμητικά, επιδερμικά,

αλλά για μια Ανάγκη, Ζωής και Τέχνης, που θέλει να λειτουργεί, σε όλα τα επίπεδα.

Σχετίζεται δηλαδή η πραγματική τέχνη με το πως λειτουργεί η πραγματική ζωή.

Αναφερθήκαμε προηγουμένως σε θάνατο από κακή Γευστική Αισθητική. Όμως υπάρχουν πολύ χειρότεροι Αισθητικοί θάνατοι, όπως λ.χ. Αντιαισθητικής Οπτικής ή Αντιαισθητικής Ακουστικής.

Ένας από τούς ορισμούς της Αισθητικής είναι το Ωραίον·

-από τον ίδιο τον Μπάουμγκάρντεν το θέμα της Αισθητικής τέθηκε στην σύγχρονη κατά κάποιο τρόπο εποχή, στα 1735, ως κλάδος της Φιλοσοφίας που ασχολείται με τον ορισμό του Ωραίου- που στα Ελληνικά σημαίνει, αυτό που είναι στην ώρα του.

Ένα φρούτο παραδείγματος χάριν είναι ωραίο, όχι όταν είναι άγουρο

ούτε παραγινωμένο στα όρια τής σήψεως, αλλά όταν είναι στην ώρα του.

Είναι σαφές ότι αν πάνω στο πρώτο φως της μέρας, ο οδηγός ενός λεωφορείου εννοεί να καλωσορίσει ''τις δροσοσταλίδες της αυγής'' με βαρύ λαϊκό κι ασήκωτο, τότε αφ' ενός η ενέργεια του δεν είναι στην ώρα της, αφ' ετέρου η αισθητική του έχει δόση από αναισθησία· βίαια επιβαλλόμενη στο κοινωνικό σώμα τού λεωφορείου.

Κι όμως, είναι δυνατόν η ίδια αυτή ενέργεια ενός οδηγού λεωφορείου,

να έχει τέτοιας ποιότητας εσωτερική δύναμη, με κίνητρο πραγματικό τον πόνο ή το παράπονο, που η αυθεντικότητα της να υπερβαίνει τις όποιες δίκαια εγειρόμενες ενστάσεις αισθητικής καλλιέπειας.

Η Αισθητική καλλιέπεια παραμερίζει τότε, μπροστά στην αυθεντικότητα συγκλονισμού του ξεσπάσματος Αισθήσεων και Αλήθειας, και αναζήτησης μιας βαθύτερης Αισθητικής.

Όταν ο Μάρλον Μπράντο, το 1947 στην διάρκεια των προβών για το ''Λεωφορείον ο Πόθος'' έσπασε την μύτη του -πρόκειται για την ελαφρώς ''κατεβασμένη'' μύτη του Μπράντο που βλέπουμε στις ταινίες- αρνήθηκε να πάει να την ισιώσει.

Η παραγωγός Ιρένε Σέλτζνικ θα πει: ''Είμαι πεπεισμένη ότι αυτή η σπασμένη μύτη έφτιαξε την καρριέρα του ...πριν ήταν υπερβολικά όμορφος.''

-Περιοδικό Νew Yorker· από συνέντευξη του Μάρλον Μπράντο στον Τρούμαν Καπότε, 9/11/1957.  

 

Η σπασμένη μύτη, του έφτιαξε όμως κάτι πολύ περισσότερο από την ''καρριέρα''

-λέξη που προέρχεται από την ιταλική carrairo, που θα πει: τραβάω κάρρο-

σε ευθεία αντιδιαστολή με την λέξη σταδιοδρομώ, που θα πει: μπαίνω στο στάδιο δρομαίος!-

Ο Μπράντο, θέλησε να πετάξει από πάνω του -είναι γνωστό αυτό- την αισθητική της ''αγγλικής στυλιζαρισμένης σχολής'' που κυριαρχούσε ακόμα στην αμερικανική σκηνή, και με τον τρόπο αυτό να βιώσει το ''τσαλάκωμα'' του ηθοποιού στο είναι του· χρησιμοποιώντας την ρωγμή της προσωπίδας του, σαν διαβατήρια τελετή για το πέρασμα του από τον κόσμο των μη ''διονυσιακών ηθοποιών'' στο σύμπαν των μυημένων.

Και το πέρασμα αυτό έχει διάφορες ενδιαφέρουσες εκφάνσεις που άπτονται άμεσα τής Αισθητικής.

Έτσι ένας χώρος αταξίας μπορεί να υποδηλώνει μια καθ' όλα εσωτερική τάξη,

ενώ ένα τακτοποιημένο περιβάλλον να αποκρύπτει κάλλιστα, την έλλειψη δομημένης και οργανωμένης σκέψης του κατόχου του.

Οι χώροι εργασίας των καλλιτεχνών διακρίνονται συνήθως για την αταξία τους·

και όμως έχει κανείς μέσα στην ιδιότυπη αποδόμηση που κυριαρχεί σ' αυτούς,

την αίσθηση ενός άλλου τύπου αισθητικής τάξεως.

Ξέρετε, ο Πικάσσο πήγε ελάχιστα Σχολείο.

Η σταδιοδρομία του σ' αυτό τελείωσε όταν παρουσίασε στην δασκάλα του

ζωγραφισμένο έναν κατακόκκινο ουρανό, μ' έναν τεράστιο ήλιο μπλε!

''Ο ουρανός δεν είναι κόκκινος, ούτε υπάρχει ήλιος μπλέ!'' τον αποπήρε η δασκάλα.

-Ο μικρός Παμπλίτο επέστρεψε στο Σπίτι δηλώνοντας πως δεν ξαναπατάει Σχολείο.

Έλαβε εν συνεχεία Παιδαγωγία και Μόρφωση από Διδασκάλους κατ' οίκον,

κάτι που δεν ήταν ασυνήθιστο εκείνη την εποχή.-

Κι όμως... ''ο ήλιος είναι μπλέ'' !

Αυτό που ο μικρός Πικάσσο ζωγράφισε είναι αυτό που και εμείς οι ίδιοι έχουμε πείρα του, αν κοιτάξουμε τον ήλιο παρατεταμένα. Οι οφθαλμοί μας τότε ''αμυνόμενοι'' στην ισχύ ενός τόσο ισχυρού φωτός μας παρουσιάζουν, για να μην τυφλωθούμε, τον ήλιο ''μπλέ''.

Η Αισθητική τού Πικάσσο συνάπτεται με την Εμπειρία και πηγαίνει σε μια βαθύτερη Αλήθεια.

Αυτό που στην συγκεκριμένη περίπτωση ζωγραφίζει, ενέχει και την διάσταση -όχι της στιγμής- αλλά του παρατεταμένου χρόνου.

Σε βαθύτερες λειτουργίες των οφθαλμών και του εγκεφάλου, εμπίπτει και το αποτέλεσμα της Ζωγραφικής Αισθητικής του Βίνσεντ Βαν Γκογκ.

Οι στροβιλισμοί της ατμόσφαιρας· ιδιαίτερα στον διάσημο πίνακα του ''Die Sternennacht'' -''Η Έναστρος Νύκτα''- τού 1889· αλλά και στον λιγώτερο γνωστό της ίδιας χρονιάς ''Wheat Field with Cypresses'' -''Σταροχώραφο με Κυπαρίσσια''- είναι πραγματικοί !

Η Φυσική μας λέει ότι συμβαίνουν στ' αλήθεια· εκεί που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βλέπουν παρά ένα... μπλέ.

 

Σημασία δε, δεν έχει τόσο αν οι άνθρωποι βλέπουν τους υπαρκτούς αυτούς στροβιλισμούς· αλλά αν τούς αισθάνονται. Αν η αισθητική τους ευαισθησία επιτρέπει στις αισθήσεις να συναφθούν με την αλήθεια· με το γεγονός.

Οι αυθεντικοί λοιπόν Ιερείς της Τέχνης -όπως οι προαναφερθέντες- δίνουν θαυμαστά εναύσματα για την ενεργοποίηση της Προσωπικής Αισθητικής του καθενός· πράγμα προαπαιτούμενο για την αναβάθμιση της αισθητικής και συνολικής λειτουργίας μιας Κοινωνίας.

Γι' αυτό είναι που ο Σαίξπηρ λέει, πως ο Ποιητής είναι ανώτερος κι από τον Βασιλιά !

Όπως ανώτεροι είναι και οι άνθρωποι εκείνοι που ακολουθούν την αυθεντικότητα της καρδιάς τους· η ''Στέλλα'' λόγου χάρη τού Κακογιάννη... και η αισθητική εξαίσιας μανίας, της όρθιας σαν σπαθί ψυχής της.

Διαβάζοντας κάποτε στην ενημερωμένη βιβλιοθήκη της Ευτυχίας Μπεκατώρου,

μια ανάλυση της Ιλιάδας από έναν Συγγραφέα του οποίου δεν ανακαλώ το όνομα, οδηγήθηκα στο να σκεφθώ πως η υποκειμενικότητα της μανίας τού Αχιλλέα για την αδικία που του γινόταν, κάλυπτε σαν πέπλο παρακμιακής και αιματηρής, Κοινωνικής Αισθητικής τον Τρωικό κάμπο.

Ο Όμηρος την ζωγραφίζει υπέροχα, μέσα σ' εκείνες τις καταπληκτικές χορογραφίες μάχης που στήνει -ηττοφόρες για τούς Έλληνες αφού ο Αχιλλέας απέχει- και με νόημα πολύ βαθύτερο από εκείνο μιας μάχης· ένα περαιτέρω δίδαγμα για τον αγώνα της ίδιας της ζωής.

Ο Ήρωας αδικούμενος απέχει, χορεύοντας το δικό του ζεϊμπέκικο, 'αδιαφορώντας'' για το αν η Κοινωνία ηττάται και η Αισθητική της καταρρέει·

αφού έχει κι αυτή την δική της ευθύνη για την αδικία που ο ήρωας υφίσταται.

Εν τέλει, επρόκειτο για μια στάση που τα γεγονότα θα δικαίωναν.

Η στρατιωτική κοινωνία τού Τρωικού κάμπου θα μάθαινε, πως δεν μπορεί να αγνοεί αναίμακτα τον χαρισματικό Ποιητή-Πολεμιστή· και οι υπεύθυνοι θέλοντας και μη θα τον αποκαθιστούσαν.

Πάλι βλέπουμε την Αισθητική να συνδέεται με την Αλήθεια.

Και ένας απ' τους αυθεντικούς τρόπους για να μετρηθεί η Αλήθεια είναι όπως είπαμε, η Ανάγκη.

Όταν διαπιστώνεται λοιπόν ότι δεν φημίζονται δυστυχώς όλοι, για την ευαισθησία των αισθήσεων τους, θα πρέπει να τους επαναφέρει κανείς σ' αυτήν, υπενθυμίζοντας τους την βαθύτερη Ανάγκη.

Η Αμοργός φημίζεται για τα υπέροχα λιθόστρωτά, επάνω στην χώρα της.

Μου δόθηκε η ευκαιρία να τα γνωρίσω σε ένα θεατρικό μου σεμινάριο εκεί το 2001.

Ήταν περίπου η εποχή που το θεσπέσιο αυτό νησί του Αιγαίου έβγαινε από την κατάσταση της άγονης γραμμής.

Η ιδιαίτερη εμπιστοσύνη που δημιουργήθηκε με τα μέλη του σεμιναρίου, οδήγησε κάποια απ' αυτά να μου γνωστοποιήσουν αργότερα κάποιο φλέγον θέμα Αισθητικής που ενέσκηψε:

Μια μερίδα των κατοίκων ήθελε τα μεσαιωνικά, ίσως αρχαία αυτά λιθόστρωτα

να τσιμεντωθούν (!), διότι τον χειμώνα γλιστρούσαν τα αυτοκίνητα τους,

τα οποία τώρα πια είχαν αντικαταστάσει τα γαϊδουράκια και τ' άλογα

για τα οποία είχαν φτιαχτεί κάποτε αυτά τα λιθόστρωτα.

Στους φίλους αυτούς που είχαν την ευγενή καλωσύνη να θέσουν υπ' όψιν μου το θέμα, απάντησα πως δεν θα έπρεπε να κακίζουν, με εύκολο τρόπο, τους ανθρώπους που ήθελαν το τσιμέντωμα.

Την σκέψη τους αυτή την υπαγόρευε η ανάγκη τού να μην γλιστράνε τα αυτοκίνητα, και θα έπρεπε να τούς αντιμετωπίσουν προβάλλοντας τους μια ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη: Το να κρατηθεί όμορφη η Αμοργός·

γιατί αυτό θα τής έδινε το αναγκαίο εισρρέον εισόδημα από τον περιηγητισμό,

σημαντικό αξιοθέατο του οποίου αποτελούν και τα από αιώνων λιθόστρωτα της.

Στην ανάγκη λοιπόν απαντάει κανείς με Ανάγκη.

Και είναι ακριβώς η ποιότητα των Αναγκών ενός ανθρώπου, που χαρακτηρίζουν

το ποιος τελικά ο Άνθρωπος αυτός είναι.

Μεγάλοι Στρατηλάτες, ισχυροί στην εποχή τους Ηγεμόνες, άνθρωποι πλούσιοι,

ένοιωθαν ωστόσο ότι δεν θα μπορούσαν να βρουν θέση μέσα στην Ιστορία, αν δεν υποβοηθούσαν την ανάπτυξη Πολιτισμού (όχι διακοσμητικού, ευκαιριακού),

αν δεν άφηναν αληθινό Αισθητικό στίγμα πίσω τους· για να έχουμε έτσι παραδείγματος χάριν σήμερα το styl Louis Quinze, δηλαδή του Γάλλου Βασιλιά Ήλιου Λουδοβίκου του δεκάτου πέμπτου.

 

Και αναζητούσαν και έφερναν για το σκοπό αυτό τους καλύτερους.

Κάποιοι έπαιρναν ακόμη και το ρίσκο της κόντρας με τους καλλιτέχνες που οι ίδιοι προσελάμβαναν· διότι τούς ενδιέφερε περισσότερο το ουσιαστικό υλικό

που οι καλλιτέχνες αυτοί είχαν να δώσουν.

Είναι γνωστή η σύγκρουση του Μιχαήλ Αγγέλου με τον Πάπα εργοδότη του

ή το ότι ο Μπετόβεν δεν χαιρέτησε τον Βασιλιά.

Και το έκαναν αυτό, πριν γίνουν, ''ο Μιχαήλ Άγγελος'' και ''ο Μπετόβεν'' για την Οικουμένη! Υπάκουαν μέσα τους σ' έναν ανώτερο Θεό ομορφιάς και αλήθειας, κι αυτό υπαγόρευε και την αισθητική της συμπεριφοράς τους.

 

Κάποτε ο Μάνος Χατζιδάκις, συμμετέχοντας το 1959 με το ''Κάπου υπάρχει η αγάπη μου'' με την πρωτοεμφανιζόμενη Νανά Μούσχουρη, στον Α' Διαγωνισμό του Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού, όταν έμαθε την σύνθεση των μελών τής επιτροπής, καταφέρθηκε εναντίον τους δημόσια.

Όταν το πληροφορήθηκαν αυτό τα μέλη της επιτροπής, πήγαν στον διαγωνισμό

προκατειλημμένοι εναντίον -όπως ήταν φυσικό- τού συνθέτη Μάνου Χατζιδάκι.

Και ποιό σας παρακαλώ το αποτέλεσμα ;

Η δύναμη της Μουσικής του Μάνου Χατζιδάκι ήταν τέτοια, που τα μέλη της κατηγορημένης απ' αυτόν επιτροπής, δεν μπόρεσαν παρά να του δώσουν το Α' βραβείο (!).

Έχουμε εδώ ένα διπλό μάθημα Αισθητικής που και στις δυό περιπτώσεις συνάπτεται με την Αλήθεια. Απ' την μια ο Χατζιδάκις αρνείται να σκεφθεί υπολογιστικά και εκφράζει αυτό που του βγαίνει· απ' την άλλη τα μέλη της επιτροπής ξεπερνούν την εμπάθεια τους και προκρίνουν την πραγματική ομορφιά.

Μεγάλα πράγματα αυτά· που λείπουν απ' την εποχή μας. Γι' αυτό και το μεγάλο βάλλεται και η Αισθητική χωλαίνει· ενώ προκρίνονται καταστασούλες, που προσποιούνται το νόημα· με νομοτελειακή ποινή τους, το να μην μείνει τίποτα απ' αυτές· ούτε φυσικά απ' αυτούς που τις υπηρέτησαν.

''Αυτή η Πόλη που δεν κάνει την Λατρεία μου, θα δοκιμάσει την Οργή μου''

λένε τα χείλη του Διονύσου, θεού του Θεάτρου, στις ''Βάκχες'', επισφραγίζοντας την νομοτέλεια.

Θα πει κανείς: ''Άσε μας ρε φίλε με το Θέατρο και τις Τέχνες και την Αισθητική!

Είναι πράγματα για μάς περιττά!''

Προσέξτε, θα ήταν εγκληματικό για την Αισθητική την ίδια να προσπεράσουμε αβίαστα και να απαξιώσουμε τις λαϊκές -ή μάλλον λαϊκίστικες όπως θα δούμε- αυτές κουβέντες.

Πράγματι φίλοι· την Ακρόπολη δεν μπορούμε να την κάνουμε ούτε μπουτίκ, ούτε ντισκοτέκ, ούτε πυρηνικό καταφύγιο· είναι κατά μία έννοια ''περιττή''· άσε που είναι και μισογκρεμισμένη!

Όπως ίσως οι ''μισογκρεμισμένοι'' γεννήτορες μας, ή οι κρυφές απογοητευμένες ελπίδες μας.

Ποιός όμως αποκαλεί τα προσωπικά του αυτά μεγέθη, περιττά;

Κατά μία έννοια, το ''Περιττόν αλλά Αναγκαίον'' θα μπορούσε να είναι ο ορισμός τής Τέχνης· και φυσικά τής Αισθητικής.

Και αυτός ο ίδιος Λαός που στα λόγια αρνείται αυτά τα πράγματα, στην πράξη τα λειτουργεί θαυμάσια!

Έτσι όταν περνάει κάποιος που φοράει ας πούμε ένα μάλλινο, δεν τον φωνάζουν -αν δεν ξέρουν τ' όνομα του- ''Ε! Εσύ με το μάλλινο, με την καλοπλεγμένη πλέξη, από μαλλί π.χ. Νέας Ζηλανδίας...'' χρησιμοποιώντας τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής τής ένδυσης· αλλά λένε ''Ε! Εσύ με το κόκκινο!''

χρησιμοποιώντας την ''περιττή'', την πρωτευόντως αισθητική, παράμετρο του ρούχου αυτού.

Τα κατά πολλούς ''περιττά'', και δευτερεύοντα στοιχεία της Αισθητικής, παίζουν στην πραγματικότητα περισσότερο πρωτεύοντα ρόλο σε όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής.  

Από το ένδυμα μέχρι την επιλογή ερωτικού συντρόφου.

Λίγο περισσότερο σάρκωμα στα χείλη ή ένας πιο οξυγώνιος σχεδιασμός στα μάτια, μπορούν να αποτελέσουν την αιτία του να είναι μια γυναίκα περισσότερο επιθυμητή από μια άλλη, χωρίς να ληφθούν υπ' όψιν η μόρφωση, η περιουσία ή η κοινωνική της δύναμη.

Τα ''περιττά'' στοιχεία και πάλι υπερτέρησαν.

Ίσως ακόμα να υπερτέρησε σαν Ανάγκη και το στοιχείο της πραγματικής Αγάπης· που αυτό κι αν έχει καταντήσει ''περιττό'' στην εποχή μας ...

Η Αισθητική λοιπόν μιας ανώτερης Ανάγκης, είναι έκδηλη μέσα στο κοινωνικό σώμα, αρκεί να μπορείς να την δεις. Μιας ανάγκης που συνυφαίνει το υλικό με το πνευματικό· με το άϋλο.

Ακόμη και ένας άνθρωπος που το καλοκαίρι τυχαίνει ας πούμε να κάνει το γύρο μιας Πλατείας, καβάλα στο πομπώδες αυτοκίνητο του, με την επένδυση φωτισμού νέον και τέρμα τα ηχεία· ουσιαστικά τι ''αγοράζει'' αυτός ο άνθρωπος; τι επιδιώκει;

Μα τι άλλο από δόξα!; Και η δόξα είναι άϋλο μέγεθος!

Μπορεί να το κάνει με λάθος τρόπο, αφού βγάζει το μέταλλο της δόξας από λατομείο επισφαλές και πρόσκαιρο, εκθέτοντας επί πλέον την Αισθητική του ίσως ανεπανόρθωτα, αλλά παρ' όλ' αυτά, η πρόθεση της ψυχής του κρατάει ένα κομμάτι αυθεντικότητας.

Εξάλλου τι πρότυπα του δόθηκαν κι αυτού; ή μήπως είχε την ευκαιρία να γνωρίσει και να εκτιμήσει το καλύτερο; Γιατί στην πραγματικότητα το ωραίο το καταλαβαίνουν όλοι.

Αν θα το δεχθούν είναι άλλη ιστορία· εξαρτάται απ' το αν είναι καλής προθέσεως άνθρωποι· πάντως αν τούς δοθεί, το καταλαβαίνουν όλοι!

Το Ληγουριό -σήμερα Ασκληπιείο- είναι το χωριό δίπλα στην Επίδαυρο, και αποτελεί απαραίτητο εξάρτημα στην υποστήριξη της θεατρικής λειτουργίας που συμβαίνει εκεί.

Σ' αυτό καταλύουν και οι ηθοποιοί των θιάσων.

Οι χωρικοί, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, νοικιάζουν καθολικά τους χώρους των σπιτιών τους, που ακριβώς επειδή δεν πρόκειται για οργανωμένες ξενοδοχειακές μονάδες και σε συνδυασμό με την αυθεντικά φιλόξενη διάθεσή τους, σε κάνουν να νοιώθεις πολύ άνετα.

Έχοντας λοιπόν καταλύσει μια χρονιά σε ένα από αυτά τα φιλόξενα σπίτια, καθώς ξημέρωνε ξύπνησα από μια λογομαχία που γινόταν στην αυλή ανάμεσα στο ζευγάρι των ιδιοκτητών, που ως κύριο επάγγελμα ήσαν και οι δύο γεωργοί. Τι είχε συμβεί;

Φαίνεται είχαν φθάσει στ' αυτιά της γυναίκας φιλοφρονήσεις, που ο άντρας της

έκανε προς μία άλλη γυναίκα· και τού εξέφραζε το επιθετικό της παράπονο λέγοντάς του:

''Τώκανες σαν τον Ιάσοναααα...!''

Έμεινα ενεός, άφωνος!

Η Αγρότισσα αυτή, μια πραγματικά απλή λαϊκή γυναίκα τού μόχθου, γνώριζε την ''Μήδεια''·

και όχι μόνο αυτό, αλλά χρησιμοποιούσε εκλαϊκευμένα το δίδαγμα τής Τραγωδίας αυτής του Ευριπίδη στην ζωής της· ανακαλώντας το σημείο που ο Ιάσονας, αγνοώντας το ότι η Μήδεια ''θυσίασε τη ζωή της για δαύτονε'',

τσιλιμπούρδιζε με μια Κορινθία πριγκίπισσα, την Γλαύκη.

Αυτό που με ''αποτέλειωσε'', ήταν όταν ο άντρας της, σ' όλη αυτή την καθόλου τετριμμένης ποιότητας πρωϊνομουρμούρα, απάντησε στη γυναίκα του μ' ένα:

''Α! μωρή Κλυταιμνήστρα...!''

Την Κλυταιμνήστρα δηλαδή που σκοτώνει τον άντρα της τον Αγαμέμνονα,

από την Ορέστεια τού Αισχύλου...

Ήταν κάτι το εκπληκτικό! Οι αγρότες αυτοί χρησιμοποιούσαν με τον πιο φυσικό

και ανεπιτήδευτο τρόπο, στις εκφάνσεις της ζωής τους, το δίδαγμα της υψίστης μορφής τέχνης, δηλαδή της Ελληνικής Τραγωδίας, δίνοντας ένα ανεπανάληπτο μάθημα υψηλής αισθητικής.

Αυτός είναι ο Λαός, που εκατομμύρια φορές έχει νοιώσει να τον υποτιμούν, την ίδια ώρα που δήθεν τον εκθειάζουν, κατατάσσοντας τον στα μικρά στην πραγματικότητα μεγέθη· που τον χρησιμοποιούν· κρίνοντας τις ανάγκες του και τα θέλω του ως πράγματα μικρά· τις δυνατότητες του άνευ μεγάλων αξιώσεων·

τον τόπο του μικρό κι αυτόν· και τέλος την ζωή του μικρή και αναλώσιμη.

Γι' αυτό και τον καταδικάζουν σε υποπολιτισμικά προϊόντα φτηνής κατανάλωσης

περιτυλιγμένα με αρκετά λόγια περιττά (και καθόλου αναγκαία).

Φθάνουμε έτσι σε αυτό που λέει ο Μπεζάρ, που αν και διάσημος και πλούσιος χορογράφος, νοιώθει την ανάγκη να πει ότι:

''...δεν πρέπει παρ' όλα αυτά να γελιώμαστε για το ότι η εποχή αυτή είναι βαθειά παρακμιακή, με μάζες φτωχών ή πλουσίων να παραπαίουν στον λαϊκισμό και την ευτέλεια...''

 

Με άλλα λόγια, και για να δώσουμε ένα συμβολικό παράδειγμα:

Ποιό είναι το όφελος μιας αποκτημένης στην Κηφισιά καλαίσθητης έπαυλης,

όταν στο σημείο που βρίσκεται, είναι γύρω της -ίσως και μέσα της- απλωμένα αντιαισθητικά, όχι γραφικά, μά προβληματικά, όζοντα ''τσαντήρια'';

Η ποιότητα ζωής και η αισθητική μιας κοινωνίας, για να ανέβει πραγματικά, ανεβαίνει για όλους μαζί !

Η κοινωνία τότε διαμορφώνει κριτήριο· κι αυτό βοηθά τα μέγιστα, τα πραγματικά πρόσωπα-καταλύτες που κρύβει μέσα της ''...που σαν σπέρμα ευεργετικό θα μπολιάσουν, την μεγάλη εποχή...'' για να ξαναρθούμε στα λόγια τού Μπεζάρ.

Ας πάρει -σύμφωνα και με το προηγούμενο παράδειγμα της Επιδαύρου-

πραγματική τροφή και τότε θα δούμε που θα εκτοξευθεί αυτός ο Λαός

και κάθε λαός.

Πριν κάμποσα χρόνια στην Αγγλία, σε ένα χωριό ανθρακωρύχων -σε δύσκολες ούτως ή άλλως συνθήκες και διαμορφωμένο κώδικα συμπεριφοράς- τοποθέτησαν σε δημόσια θέα, ορισμένα έργα τέχνης· πιο συγκεκριμένα για την περίσταση: γλυπτική· και δη αντίγραφα Ελληνικών αγαλμάτων.

Οι ψυχολόγοι επόπτες που πραγματοποιούσαν αυτό το εγχείρημα,

διαπίστωσαν πως μέσα από μια αρχική αδιαφορία και πράξεις απαξίωσης προς τα γλυπτά αυτά, μέρα με την μέρα εν τούτοις η ψυχολογία άλλαζε·

και όταν μετά από μερικούς μήνες, θέλησαν -ως μέρος του σχεδίου- να μεταφέρουν αλλού τα γλυπτά, το χωριό αντέδρασε και θέλησε να τα κρατήσει.

Το όμορφο το καταλαβαίνουν όλοι!

Πολλές φορές δε οι άνθρωποι τής βιοπάλης με την αυθεντικότητά τους, το αισθάνονται καλύτερα από τον διανοούμενο, εάν αυτός είναι αποκομμένος

από τον αχό τής Γης και από τον στροβιλισμό του Ουρανού.

Ο Κουν και ο Μινωτής δεν ήταν αποκομμένοι· γι' αυτό και ζητούσαν από απλούς περαστικούς γεωργούς ενώ έκαναν πρόβες στην Επίδαυρο, να σταθούν και να τους πουν την γνώμη τους

γι' αυτό που έβλεπαν. Ζητούσαν την καθαρή ματιά ενός εργάτη, της Δασκάλας Γης, ή ενός ψαρά που η Θάλασσα του καθαρίζει το μυαλό.

Στο αυθεντικό λαϊκό στοιχείο ζητούσαν έμπνευση ο Χατζιδάκις και ο Τσαρούχης.

Κι έχει το αυθεντικό λαϊκό στοιχείο τις Γιορτές του και την Αισθητική του.

Όπως έχει ανάγκη και την λειτουργία των νόμων τής Τέχνης και την μη υπόσκαψη της Αισθητικής Παιδείας.

Κι αυτό, πρώτα για να μην ξεπέφτει από το αυθεντικό στο φτηνό, στο λαϊκίστικο· και ταυτόχρονα για να μπορεί να πει αυτό που θέλει, καλύτερα!

Γιατί ποιά είναι η διαφορά του λαϊκού ανθρώπου -που βιώνει αυθεντικά στη σιωπή του το πόσο χάρτινο είναι το κάθε Φεγγαράκι τής ζωής μας-

από έναν με μουσική αισθητική καλλιτέχνη;

Είναι πως ο Μουσικός μπορεί επιπλέον να εκφράσει έντεχνα (Αισθητική),

αυτό που ο άνθρωπος αυθεντικά αισθάνεται (Αλήθεια).

Πάντρεμα και πάλι, Αισθητικής και Αλήθειας, διασωσμένης στην αυθεντική λαϊκή ψυχή.

Να θυμηθούμε εδώ την αφάνταστα υπερρεαλιστική αισθητική που έχουν κείμενα δημοτικής ποιήσεως, αφήνοντας μας κατάπληκτους απ' τις αισθητικές εικόνες που γεννάει η ψυχή ενός Ποιητή Λαού.

''...κάνει το σύννεφο άλογο (!) / και τ' άστρι χαλινάρι (!)...'' κ.τ.λ.

Το όμορφο το καταλαβαίνουν όλοι! Η Ελληνική γλώσσα και πάλι μάς οδηγεί στο τι θα πει, ''Ό-μορφο'': Είναι αυτό που η μορφή του είναι Ο!

Που τείνει δηλαδή στην τελειότητα, όπως αυτή εννοείται μέσα από το κυκλικό σχήμα τού γράμματος Όμικρον. Ο κύκλος είναι το τελειότερο σχήμα.

Αλήθεια έχετε σκεφθεί πως όταν λέμε όμικρον, εννοούμε ένα Ο που είναι μικρό,

διακρίνοντας το από το άλλο Ω που είναι μέγα!;

Η διακριτική εκλέπτυνση, που υλοποιημένη στην Δημιουργία, αποτυπώνεται

στην Ελληνική Γλώσσα, αποτελεί βασική παράμετρο τής Αισθητικής Παιδείας, παγκοσμίως.

Ο Αθανάσιος Φωκάς, ο Κεφαλωνίτης αυτός συμπατριώτης μας· ο υπ' αριθμόν 1 μαθηματικός εγκέφαλος τής Ν.Α.Σ.Α., ο Διδάκτορας πολλών Πανεπιστημίων ανά την Υφήλιο· ο Πανεπιστήμονας (Μαθηματικός, Αεροναυπηγός, Ιατρός (!) κ.λπ.)

-τον οποίο απέρριψαν στις εδώ εξετάσεις του στο Πολυτεχνείο!- είπε σε μια ομιλία του στο Θέατρο Κέφαλος στην Κεφαλονιά, κάτι εντελώς αντιεπιστημονικό και ταυτόχρονα άκρως Αισθητικό και Αληθινό.

Είπε, πως αν έχουμε δύο ή τρείς ή περισσότερους προκύπτοντες μαθηματικούς τύπους που ενδεχομένως περιγράφουν ένα φαινόμενο στο Σύμπαν και δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το ποιός απ' όλους τους τύπους είναι πλησιέστερος στην Αλήθεια -ας μην ξεχνάμε, πρόκειται για γεγονότα που συμβαίνουν χιλιάδες έτη φωτός μακρυά- τότε επιλέγουμε τον τύπο εκείνο που είναι Ομορφότερος (!!!) σαν ακολουθία αριθμών και συμβόλων και σαν γραφική παράσταση.

Κι αυτό γιατί έχει αποδειχθεί ότι το Σύμπαν έχει Δημιουργηθεί με Ομορφιά !

Ο Όμορφος Μαθηματικός τύπος στον οποίο καταλήγουμε, αποδεικνύεται στο τέλος ότι είναι και ο Αληθινός !!!

Και όπως λέει και ο Ντοστογιέφσκι, είναι ''η Ομορφιά'' που ''θα σώσει τον Κόσμο'' !!!    

 

Ομιλία, που πραγματοποίησε στην Κεφαλονιά

ο Γεώργιος Κακής Κωνσταντινάτος,

 

Ηθοποιός, Σκηνοθέτης, Εικαστικός, Σχολής Καλών Τεχνών -Τμήματος Θεάτρου-

Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,

μετά από πρόσκληση του, από τα μέλη τής Μαθητείας.

*Οι επισημάνσεις στο κείμενο, έγιναν από τη Μαθητεία.

**Η Μαθητεία, είναι μια Ελληνική ομάδα θεωρίας και δράσης η οποία συγκροτήθηκε το 2012.

Ως προς την θεωρία, η ΜΑΘΗΤΕΙΑ έχει στόχο να αποτελέσει έναν χώρο δημιουργικής σκέψης και θεωρητικών προσεγγίσεων-λύσεων. Αφορμή για σκέψη προσφέρει η μελέτη κειμένων, το πρώτο εκ των οποίων ήταν ''Η Μοίρα της Σύγχρονης Ελλάδας'' του Κώστα Αξελού. Ως προς την δράση, οι πράξεις της ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ έχουν συμβολικό και ειρηνικό χαρακτήρα.