Η συγκλονιστική ιστορική πράξη της Εξέγερσης της Σκάλας με ηγέτη τον παπά Ζαπάντη Νοδάρο ή παπά Ληστή στράφηκε κατά της Αγγλικής Προστασίας και εγχώριων συνεργατών της και εκτός από εθνικό είχε και έντονα κοινωνικό χαρακτήρα.

Η συντριβή της εξέγερσης από την Αγγλική Προστασία οδήγησε τους πρωτεργάτες της, οι περισσότεροι κάτοικοι της Σκάλας, σε εκτελέσεις, απαγχονισμούς, μαστιγώσεις και φυλακίσεις.
Ο λαός τους έκανε τραγούδι και η θύμηση τους έμεινε ζωντανή στη λαϊκή συνείδηση.

Οι Αγρότες της Σκάλας, του Ελειού και των Πρόννων τα έβαλαν με μια υπερδύναμη του καιρού τους: τη Μεγάλη Βρετανία.
Το παράδειγμα τους διδάσκει αξιοπρέπεια, πόθο για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη, εθνική υπερηφάνεια.
Τα επόμενα χρόνια το εθνικό και ριζοσπαστικό κίνημα φούντωσε ακόμη περισσότερο στα Επτάνησα και οδήγησε το 1864 στην Ένωση με την Ελλάδα.

1. Ποιοι είναι οι αρχηγοί της Εξέγερσης;

Αρχηγοί της Εξέγερσης είναι:
Ο Θεόδωρος Βλάχος από τα Σπήλια, είναι περίπου σαράντα ετών και ταξίδευε συχνά στην Ακαρνανία και στην Αχαΐα. Έχει συναντήσει το Θεόδωρο Γρίβα το γνωστό επαναστάτη στρατιωτικό κατά του Όθωνα και για ένα διάστημα εντάχθηκε στο ένοπλο σώμα του. Εκείνη την περίοδο αναπτύσσει συνωμοτική δραστηριότητα.  
Ο Αναστάσιος Λαμπρινάτος ή Μποποτής ήταν από τα Φαρακλάτα και ήταν κάτοικος Αργοστολίου.

Ο Ιερομόναχος Γρηγόριος Ζαπάντης Νοδάρος ποτέ Αναστασίου ή παπα Ληστής. Καταγόταν από τη Σκάλα και σύμφωνα με το Παναγιώτη Χιώτη “έλειπε παιδιόθεν εις το εξωτερικόν όπου και ιερώθη”. Πολύ νέος είχε πάει στο Άγιο Όρος όπου χειροτονήθηκε ιερέας.
Όπως προκύπτει από την αλληλογραφία του αστυνόμου της Σκάλας, Δεσύλλα προς το Διοικητή της Εκτελεστικής αστυνομίας Fyers, ήταν ο πιο δραστήριος για τον ξεσηκωμό των χωρικών της Σκάλας, του Ελειού, των Πρόννων και της Λειβαθώς.
Έχει μυηθεί στην ιδέα του αγώνα για την Ένωση με την Ελλάδα. Είχε αναλάβει πρωτοβουλίες και «πλείστοι χωρικοί είχαν αδελφοποιηθεί δι’ όρκου προς απαλλαγήν της πατρίδας από της τυραννίας.»
Συνδέει με αδελφοποιΐα όσους αποδέχονται τις αρχές του όρκου που δίνουν και στρατεύονται στις ιδέες της Ένωσης με την Ελλάδα και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Έτσι όρκος και αδελφοποιΐα δημιουργούν ισχυρούς δεσμούς ανάμεσα στους χωρικούς και ξανάζησαν εκεί οι χρόνοι της Φιλικής Εταιρείας.
Ο όρκος αυτός περισώθηκε από την κατάθεση του ίδιου του παπά Ληστή μετά τη σύλληψη του.
«Ορκίζομαι εις την Παναγία Θεοτόκον και εις τον Εσταυρωμένον Ιησού να χύσω το αίμα μου δια την αγάπη τη πατρίδος μου προσπαθώντας να διώξω τον τύραννον, δια να μείνω ελεύθερος, έως να μη μείνει ρανίδα αίμα επάνω μου και να μην ομολογήσω έξω τα μυστικά, όπου θέλει ακούσω και να υποχρεώσω εις τον ίδιον όρκον επάνω εις άλλη αγίαν Εικόνα εκείνον του οποίου θέλω μιλήσει.»

2. Γιατί παπά-Ληστής;       

Παραδίδεται ότι χαρακτηριζόταν έτσι ο ίδιος από τη μητέρα του για τη ζωηρότητα και το ατίθασο του χαρακτήρα του.

3. Ποια είναι η μορφή της διοίκησης εκείνη την περίοδο στα Ιόνια Νησιά;

Τα Ιόνια Νησιά, σύμφωνα με τη συνθήκη των Παρισίων,  βρίσκονται κάτω από την “Προστασία” της Μεγάλης Βρετανίας από το 1815 και επίσημα από το 1817 που ψηφίστηκε το Σύνταγμα και ορίστηκε ο τρόπος διοίκησης τους μέχρι το 1864 που έγινε η Ένωση τους με την Ελλάδα.
Το όνομα τους ήταν “Ενωμένες Πολιτείες των Ιονίων Νήσων”. Το όνομα πέρα από τη μορφή της διοίκησης ήθελε να δώσει και την εντύπωση ότι συνεχιζόταν το κρατικό μόρφωμα που προϋπήρχε γνωστό ως “Επτάνησος Πολιτεία”.
Αντιπρόσωπος του Αγγλικού Στέμματος ήταν ο Αρμοστής ο οποίος διοριζόταν από τον Υπουργό Αποικιών της Αγγλίας.
Συνήθως ήταν στρατιωτικός, είχε τη διοικητική εποπτεία όλων των νησιών και την αρχηγία των στρατιωτικών δυνάμεων. Έδρα του είναι η Κέρκυρα όπου είναι και η έδρα της Κεντρικής Κυβέρνησης.
Το κάθε νησί και επομένως και η Κεφαλλονιά, έχει τη δική του εσωτερική διοίκηση που την αποτελούν:

Ο Τοποτηρητής που είναι Άγγλος και έχει την εποπτεία της Τοπικής Κυβέρνησης,
Ο Έπαρχος που είναι ντόπιος και Πρόεδρος της Τοπικής Κυβέρνησης με βοηθούς Συμβούλους, το Δημόσιο Συνήγορο, τον Ταμία, τον Αρχειοφύλακα και ένα Γραμματέα.
Η Τοπική Κυβέρνηση συμπληρωνόταν από Πενταμελές Συμβούλιο εκλεγμένο από τους κατοίκους, το γνωστό ως Εγχώριο ή Επαρχιακό Συμβούλιο και κάθε Σύμβουλος οριζόταν αρμόδιος σε ένα τομέα. Υπήρχαν Σύμβουλοι για τα θέματα της Θρησκείας, της Εκπαίδευσης, της Αγορανομίας, της Πολιτικής Αστυνομίας, και τέλος του Εμπορίου και της Ναυτιλίας.
Το κάθε νησί θεωρητικά είχε τη δική του Κυβέρνηση άλλα την εποπτεία και τον τελικό έλεγχο τον είχε η Αγγλία με τους εκπροσώπους της: τον Αρμοστή, τον Τοποτηρητή για κάθε νησί και το συντονισμό των ντόπιων εξουσιών από ολιγομελή Κυβέρνηση Ιονίων γνωστή ως Γερουσία.
Τη δήθεν προστασία εκφράζει με σαφήνεια ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός:
“μ’ όλον που ‘ναι αλυσωμένα
το καθένα τεχνικά
και εις το μέτωπο γραμμένο
έχει ψεύτρα Ελευθεριά”

4. Ποιοι ασκούν διοίκηση εκείνη την περίοδο στα Ιόνια Νησιά;  

Αρμοστής μέχρι το Μάιο του 1849 είναι ο Λόρδος Σίτων (John Seaton) “ανήρ αγαθός και φιλόλαος” κατά τον Παναγιώτη Χιώτη.

Ο Ηλίας Τσιτσέλης γράφει για αυτόν ότι ήταν φιλελεύθερος και συνετός πολιτικός που απέκτησε την “υπόληψιν” του Ιόνιου λαού χάρις στην ήπια και κοινωφελή πολιτική του διοίκηση.
Η φιλελεύθερη πολιτική του εκφράστηκε με σειρά μεταρρυθμίσεων και σημαντικότερες ήταν:
Η εισαγωγή της ελευθεροτυπίας,
Η άδεια εισαγωγής Ελληνικών εφημερίδων,
Η άδεια για σύσταση πολιτικών λεσχών, τυπογραφείων και το δικαίωμα συνελεύσεων.
Έχει υποστηριχθεί ότι λόγω των μεταρρυθμίσεων του Seaton ενισχύθηκε η κίνηση γνωστή ως Ριζοσπαστισμός στα Επτάνησα. Επί της αρμοστείας του ξέσπασε στην Κεφαλλονιά η Εξέγερση των χωρικών και η επίθεση στο Αργοστόλι και στο Ληξούρι, γνωστή ως Εξέγερση του Σταυρού το Σεπτέμβρη του 1848.
Ο ίδιος έδωσε μεν αμνηστία στους επαναστάτες αλλά επέβαλλε βαρύ πρόστιμο 1600 λιρών στα χωριά που ξεσηκώθηκαν.

Ο sir Henry George Ward (Ουάρδο τον έλεγαν οι Κεφαλονίτες) διαδέχθηκε τον Seaton το Μάη του 1849. Επί της αρμοστείας του έγινε η εξέγερση με επίκεντρο τη Σκάλα το 1849. Αντιμετώπισε με ιδιαίτερη σκληρότητα τους εξεγερμένους, κηρύσσοντας το στρατιωτικό νόμο με συνέπεια εκτελέσεις, απαγχονισμούς, μαστιγώσεις και βασανιστήρια πλήθους ανθρώπων σε όλο το νησί. Για όλα αυτά κατακρίθηκε δριμύτατα από τον ντόπιο και Ευρωπαϊκό τύπο για την ανείπωτη βιαιότητα και απανθρωπιά που χαρακτήριζαν τα μέτρα του. Το όνομα του έγινε μισητό, συνώνυμο της βίας στους κατοίκους του νησιού.
Τοποτηρητής στην Κεφαλλονιά από το 1842 μέχρι το 1848 ήταν ο βαρώνος C.J.D’Everton και τον διαδέχθηκε ο ταγματάρχης I.F.A.Symonds μέχρι το 1852.
Έπαρχος Κεφαλληνίας τα χρόνια των εξεγέρσεων ήταν ο Σπυρίδων Φωκάς Λιναρδάτος.
  
5. Ποια είναι η κατάσταση στα Ιόνια Νησιά και στην Κεφαλλονιά εκείνη την περίοδο;

Κυρίαρχη τάξη στην Κεφαλλονιά όπως και στα υπόλοιπα νησιά, είναι οι μεγάλοι γαιοκτήμονες που αγωνίζονται να διατηρήσουν τα προνόμια τους. Οι φτωχοί αγρότες, οι ακτήμονες και οι κάτοχοι μικρής ιδιοκτησίας, βρίσκονται σε άθλια κατάσταση και είναι έρμαιο στα χέρια τους.
Στον Ελλαδικό χώρο, το ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος παρά τα προβλήματα του αποτελεί ισχυρό πόλο έλξης για τον αλύτρωτο Ελληνισμό. Το 1844 γίνεται λόγος για τη “Μεγάλη Ιδέα” του Ελληνισμού.
Με την επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843 ο Όθωνας αναγκάζεται να παραχωρήσει Σύνταγμα.
Το 1848 είναι για την Ευρώπη το έτος των επαναστάσεων κατά του απολυταρχισμού.

Το ενωτικό κίνημα στην Κεφαλλονιά εμφανίζεται ιδίως από το 1848.
Στο Αργοστόλι συγκροτείται από τους Ριζοσπάστες και η πρώτη πολιτική λέσχη το “Δημοτικόν Αναγνωστήριον”.
Εκδίδονται μία σειρά από εφημερίδες μόλις καθιερώνεται η ελευθεροτυπία που φιλοξενούν με άρθρα τους “επαναστατικές” ιδέες.
Αποδέκτες των ιδεών αυτών ήταν, εκτός από τους εγγράμματους αστούς, τα λαϊκά στρώματα της πόλης καθώς και οι φτωχοί χωρικοί και αγρότες.
Ο κατώτερος κλήρος ταυτιζόταν ιδεολογικά με το λαό και συνέβαλλε στη διατήρηση του λαϊκού φρονήματος.
Οι Επτανήσιοι έχουν απογοητευθεί από την Αγγλική διακυβέρνηση πολύ πριν από τις Εξεγέρσεις του 1848 και 1849. Η δυσαρέσκεια ειδικότερα των κατοίκων της Κεφαλλονιάς οξύνθηκε περισσότερο αυτά τα χρόνια εξαιτίας της μεγάλης οικονομικής κρίσης που είχε σαν επακόλουθο την υπερχρέωση των αγροτών.
Αυτό οδήγησε σε σφοδρή αντιπαράθεση τους φιλελεύθερους ενωτικούς με τους κυβερνητικούς, τους οπαδούς της Προστασίας.

6. Η Εξέγερση του Σταυρού του 1848

Η Εξέγερση φούντωσε στα ορεινά χωριά της επαρχίας Κραναίας, στα Φαρακλάτα, τα Φραγκάτα, τα Βαλσαμάτα και τα Τρωϊαννάτα. 

Ξημερώματα του Σταυρού, στις 14 Σεπτέμβρη 1848 χωρικοί οπλισμένοι με κάθε μέσο κατεβαίνουν προς το Αργοστόλι με στόχο να πυρποληθεί η έδρα της Αγγλοϊόνιας Διοίκησης.
Στη Γέφυρα De Bosset στην είσοδο της πόλης ακούγονται οι πρώτες τουφεκιές. Οι φρουρές της Χωροφυλακής με το Διευθυντή Δρακούλη και οι Άγγλοι στρατιώτες σε θέση μάχης. Στη συμπλοκή που ακολούθησε, νεκροί τρεις χωρικοί και τρεις Άγγλοι στρατιώτες.
Τελικά οι επαναστάτες υποχωρούν στα Σπήλια.
Το κίνημα εκδηλώνεται ταυτόχρονα και στο Ληξούρι.

100 οπλισμένοι χωρικοί από το Σκηνιά, τα Βλιχάτα και τα Λουκεράτα εισβάλλουν στο Ληξούρι.
Πρώτος στόχος το Αρχειοφυλακείο, να καταστρέψουν τα ομόλογα, να σχίσουν τα χρεώγραφα.
Άλλος στόχος το Δικαστήριο, να απελευθερώσουν πολιτικούς κρατούμενους και κρατούμενους για χρέη.
Φθάνουν αγγλικές δυνάμεις από το Αργοστόλι, από την Κέρκυρα φθάνουν 4 λόχοι στρατού  και 2 αποσπάσματα πυροβολικού και από την Ιθάκη ο εφεδρικός λόχος του Συντάγματος πεζικού.
Ακολουθούν συλλήψεις και καταδίκες. Συλλαμβάνονται 58 και 18 κρίνονται ένοχοι εσχάτης προδοσίας.

6. Ποια είναι τα γεγονότα που προηγούνται της Εξέγερσης της Σκάλας;

Το έτος 1848 σημαδεύτηκε από την ένοπλη εξέγερση των χωρικών και την επίθεση στο Αργοστόλι και το Ληξούρι  ανήμερα του Σταυρού.
Παρά τα κατασταλτικά κυβερνητικά μέτρα η αναταραχή εξακολούθησε μέχρι το Δεκέμβρη του 1848.
Το Οκτώβρη του 1848 μετά τις πληροφορίες ότι στις περιοχές Θηνιάς, Ελειού και Σκάλας εμφανίστηκαν ομάδες οπλισμένων χωρικών, εστάλη αστυνομική και στρατιωτική δύναμη σε αυτές τις περιοχές για να καταδιώξει τυχόν επαναστάτες και να τους συλλάβει.
Στις αρχές του 1849 κυκλοφορούν έντονες φήμες  ότι η Αγγλική κυβέρνηση πρόκειται να παραχωρήσει τα νότια Ιόνια νησιά στην Ελλάδα. Επίσης δίνουν και παίρνουν διαδόσεις για επικείμενη εξέγερση χωρικών.
Οι φήμες αυτές οδηγούν σε μεγάλη κινητικότητα μεγαλογαιοκτήμονες, μεγαλέμπορους και πιστωτές για την κατοχύρωση των χρημάτων τους μέσω δικαστικών αποφάσεων με δέσμευση της παραγωγής σταφίδας και κατασχέσεις.
Οδηγούν επίσης σε μεγαλύτερη δραστηριότητα εκείνους που θα ηγηθούν της εξέγερσης του Αυγούστου με επίκεντρο τη Σκάλα.
Μετά το Μάϊο ήταν κοινό μυστικό ότι προετοιμάζεται επαναστατικό κίνημα στην περιοχή της Σκάλας και οι αρχηγοί του κινήματος κυκλοφορούσαν ελεύθερα στα χωριά έχοντας την εμπιστοσύνη και την κάλυψη των χωρικών ως αγωνιστές για λαϊκές και εθνικές ελευθερίες.
Ο αείμνηστος πατήρ Γεώργιος Μεταλληνός σε εκδήλωση που έγινε στη Σκάλα στις 18 Αυγούστου 1998 αλλά και σε άρθρο του με τίτλο «Δύο νέα στοιχεία για την Εξέγερση της Σκάλας» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Οδύσσεια” έτους 1999 αναφέρθηκε σε δύο σημαντικά έγγραφα που εντοπίστηκαν από τον ίδιο, μετά από έρευνα του, στα Βρετανικά Αρχεία στο Λονδίνο. Αποδεικνύουν ότι η Εξέγερση είχε προετοιμαστεί και είχε σαφείς εθνικούς στόχους.

 7. Ποια είναι τα γεγονότα της Εξέγερσης της Σκάλας του 1849;

Η δολοφονία του πρώην Λοχαγού Parker ο οποίος ήταν δασονόμος στον Αίνο στις 8 Μαΐου 1849 θεωρείται το προανάκρουσμα της Εξέγερσης. Για τη δολοφονία του Parker κατηγορήθηκε ο Βλάχος ο οποίος ηγείτο ομάδας ατόμων που φυγοδικούσαν λόγω της συμμετοχής τους στα γεγονότα της Εξέγερσης του Σταυρού του 1848.

Ο Αρμοστής Seaton επικήρυξε το Βλάχο με αμοιβή 500 λιρών αλλά κανένας δεν τον κατέδωσε.
Παράλληλα ο ίδιος με συνεργάτες του συγκεντρώνει πολεμοφόδια στην περιοχή του Ελειού από αρχές Αυγούστου.
Ο παπά Ζαπάντης Νοδάρος ήταν ο πιο δραστήριος για τον ξεσηκωμό των χωρικών της Σκάλας, του Ελειού και της Λειβαθώς ενώ το σπίτι του έχει γίνει κέντρο των νυκτερινών συγκεντρώσεων των χωρικών.
Στις 15 Αυγούστου 1849 μια ομάδα οπλισμένων χωρικών επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά  σε δύο χωροφύλακες και ένα πεντηκόνταρχο, τους οποίους είχε στείλει η Εκτελεστική Αστυνομία στη Σκάλα. Ο επικεφαλής τραυματίστηκε και ο ένας χωροφύλακας σκοτώθηκε.
Οπλισμένοι χωρικοί ξεσηκώθηκαν την επόμενη μέρα στις 16 Αυγούστου 1849 και μεγάλη αναστάτωση επικράτησε στη Σκάλα, Βάλτες, Κορωνούς, Ελειό και Αράκλι ενώ διεκόπη η επικοινωνία με το Αργοστόλι.
Αμέσως άρχισαν οι βιαιοπραγίες εναντίον των μεγαλογαιοκτημόνων που είχαν επισημανθεί ως συνεργάτες των Αγγλικών αρχών.
Οι επαναστάτες αφαιρούν επίσης ομόλογα που τους δέσμευαν οικονομικά.
Οι επικεφαλής των στασιαστών, Βλάχος και Μπομποτής, μαζί με άλλους χωρικούς έφθασαν στη Σκάλα και βρέθηκαν στον εμπρησμό της οικίας του ιππότη Νικόλαου Μεταξά Τζανάτου τον οποίο σκότωσε ένας από τους εξεγερμένους.
Στις 17 Αυγούστου, δεύτερη μέρα της εξέγερσης, αυξήθηκε ο αριθμός των επαναστατών χωρικών σε 400 περίπου οι οποίοι συγκεντρώνονται από τα γύρω χωριά, από το λεγόμενο Ξώμερο.
Είχαν έρθει όμως εκεί και χωρικοί από τα Φαρακλάτα με αρχηγό τον Αναστάσιο Λαμπρινάτο Μπομποτή με σκοπό να εισβάλλουν στο Αργοστόλι.

Όμως τις δύο επόμενες μέρες αρκετοί από τους επαναστάτες επιδόθηκαν σε βιαιοπραγίες εναντίον των μεγαλογαιοκτημόνων, έκαψαν σπίτια, άρπαξαν χρεωστικά, κατέστρεψαν περιουσίες.

Στις 19 Αυγούστου ένα άτακτο σώμα χωρικών με επικεφαλής τον παπα Ζαπάντη Νοδάρο, το Βλάχο και τον Μπομποτή ξεκίνησε με προορισμό το Αργοστόλι.
Όπως αναφέρει η Μιράντα Σταυρινού Παξιμαδοπούλου στο βιβλίο της "Οι Εξεγέρσεις της Κεφαλληνίας κατά τα έτη 1848 και 1849”,  «αυτού του σώματος προπορευόταν ο αναγνώστης Ευστάθιος Ζαπάντης κρατώντας σημαία με σταυρό.»
Τη ίδια μέρα το Ιονικό ατμόπλοιο “Ιoνία” έφθασε στον Κατελειό από την Κέρκυρα ενώ οι επαναστάτες έχουν προχωρήσει στον Ελειό.
Στις πόλεις επικρατεί συναγερμός. Οι ειδήσεις ανέφεραν ότι οι επαναστατημένοι χωρικοί επρόκειτο να επιτεθούν στο Αργοστόλι. Πολλοί από τους κατοίκους κατέφυγαν με τις οικογένειες τους στα πλοία για να σωθούν.

8. Πώς αντέδρασαν οι Άγγλοι;

Η Βρετανική Προστασία δίνει διαταγή στοn Τοποτηρητή Symonds  κηρύξει το στρατιωτικό νόμο στις επαναστατημένες περιοχές, Σκάλα, Βάλτες, Κορωνοί, Αράκλι, Ελειό και στον Κατελειό.
Μέσα στου επόμενους δύο μήνες η Κεφαλλονιά έζησε τις χειρότερες ώρες από όλη την περίοδο της Αγγλοκρατίας.
Ο Στρατιωτικός Διοικητής Κεφαλλονιάς αντισυνταγματάρχης Ch. Trollope στέλνει απόσπασμα 50 ανδρών με το λοχαγό Coote στα Σίσσια ενώ ο ίδιος με 30 άνδρες πήγε στη Σάμη.
Ο ταγματάρχης King με 150 άνδρες του 36^ου Συντάγματος αποβιβάζεται στις 31 Αυγούστου από το “Ιονία” στον Κατελειό και καταλαμβάνει τη Σκάλα.
Οι επαναστάτες, οχυρωμένοι στα υψώματα της Σκάλας, για αρκετές ώρες απέκρουσαν τους Άγγλους στρατιώτες.
Στα Σίσσια, την ίδια μέρα, ο λοχαγός Coote  απέκρουσε ομάδα 200 περίπου χωρικών.
 Στη συνέχεια οι επαναστάτες μετακινούνται στις περιοχές Εικοσιμίας και Λειβαθούς.
Στις 5 Σεπτεμβρίου, μετά τις συγκρούσεις, οι επαναστάτες διασκορπίζονται και οι αρχηγοί της εξέγερσης μαζί με οπαδούς τους καταφεύγουν στον Αίνο και μετά στο Ληξούρι.
Στις 29 Σεπτεμβρίου ο Μπομποτής παραδίδεται στους χωροφύλακες στη Θηνιά.

9. Ποια η τιμωρητική πολιτική του Αρμοστή Ward (Ουάρδου);

Ο Αρμοστής Ward παρά το γεγονός ότι οι συγκρούσεις είχαν σταματήσει από τις 5 Σεπτεμβρίου, επέκτεινε το στρατιωτικό νόμο και σε άλλες περιοχές που δεν είχαν ανάμιξη στην εξέγερση αλλά μόνο επειδή κατά πληροφορίες του είχε περάσει από εκεί ο Θεόδωρος Βλάχος.

Οι περιοχές αυτές ήταν τα Ομαλά, η Εικοσιμία, οι Ταλαμιές, η Σάμη και το Πυργί ενώ αργότερα ο στρατιωτικός νόμος επεκτάθηκε σε ολόκληρο το νησί εκτός από το Αργοστόλι, τη Λειβαθώ, την Έρισσο και την Πύλαρο.
Παράλληλα επιβάλλει τη λεγόμενη κωλυσιπλοΐα, δηλαδή τον αποκλεισμό του νησιού από τη θάλασσα για να εμποδίσει τη διαφυγή του παπά Ζαπάντη Νοδάρου και του Βλάχου.
Όλα τα πλοία συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι του Αργοστολίου ή βυθίστηκαν.
Οι ημέρες που ζει η Κεφαλλονιά είναι ημέρες φρίκης και τρόμου.
Συγκροτείται στρατοδικείο στη Σκάλα που προεδρεύει ο ταγματάρχης King και στρατοδικείο στα Σίσσια που προεδρεύει ο λοχαγός Coote.
Τα στρατοδικεία, οι συλλήψεις οι μαστιγώσεις, οι φυλακίσεις και οι απαγχονισμοί που έγιναν από τις 31 Αυγούστου έως τις 27 Οκτωβρίου 1849 έχουν επίσης στόχο, όπως τον διατύπωσε ο Ward, να εξαναγκαστούν

οι κάτοικοι των εξεγερμένων περιοχών να καταδώσουν το Βλάχο και το παπά Ζαπάντη.
Παρά τον αφορισμό τους από το Μητροπολίτη Κεφαλληνίας Σπυρίδωνα Κοντομίχαλο και την επικήρυξη τους με 1.000 τάληρα ο καθένας, παρέμεναν ασύλληπτοι.
Όμως τελικά ο παπά Ζαπάντης Νοδάρος συλλαμβάνεται στο Ληξούρι και μεταφέρεται στις φυλακές Αργοστολίου στις 13 Οκτωβρίου.
Στις 14 Οκτωβρίου ο Θοδωρής Βλάχος συλλαμβάνεται στα Δαυγάτα.

 10. Ποιες τιμωρίες επιβλήθηκαν από τα στρατοδικεία;
   

Ο παπά Ζαπάντης Νοδάρος και ο Θεόδωρος Βλάχος καταδικάζονται σε θάνατο με συνοπτικές διαδικασίες και απαγχονίζονται στις 19 Οκτωβρίου 1849 στο Ληξούρι.
Οι απαγχονισμένοι ανέρχονται σε 40 και σε 400 περίπου οι μαστιγωθέντες. Επίσης πολλοί καταδικάζονται σε ισόβια και άλλες ποινές φυλάκισης.

Οι Άγγλοι στρατοδίκες δεν συγχωρούν τον αναγνώστη Ευστάθιο Ζαπάντη που προπορευόταν των εξεγερμένων κρατώντας τη σημαία με το σταυρό. Όπως αναφέρει ο Π.Χιώτης, αφού αφορίστηκε από το διορισμένο από τους Άγγλους Μητροπολίτη Κοντομίχαλο, «πρώτον εραβδίσθη, έπειτα επομπεύθη εις Αργοστόλιον κρατών σάρωθρον, ετέθη στην κρεμάλα (προς απαγχονισμό), είτα εξεκρεμάσθη και τέλος απηγχονίσθη».
Επίσης σε πολλούς καταδικασθέντες γκρεμίζονται ή καίγονται τα σπίτια τους με όλη την οικοσκευή και κατάσχονται περιουσιακά τους στοιχεία.
Αναφέρεται ότι επυρπολήθηκαν 30 σπίτια με όλη την οικοσκευή.
Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Ζαπάντης Γεράσιμος, απαγχονίστηκε στη Σκάλα.
Τραυλός Ζαφείρης, τουφεκίστηκε στη Σκάλα.
Βλάχος Σπύρος, απαγχονίστηκε στα Σίσσια.
Πούλος Γεράσιμος και Γρουζής Σπύρος, απαγχονίστηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου.
Αλεξάτος Νικόλας, απαγχονίστηκε στα Θηράμονα.
Σιλιβέρδης Παναγής και Δρακάτος Χαραλάμπης, απαγχονίστηκαν στις Βάλτες.
Κουτροκόης Πιεράτος Μιχάλης, απαγχονίστηκε στα Χιονάτα.
Καμπίτσης Μαρκάτος Μάρκος, απαγχονίστηκε στα Τζανάτα.
Δρακάτος Αναστάσης, απαγχονίστηκε στις Βάλτες.

Βαντώρος Παναγής, απαγχονίστηκε στα Σολομάτα.
Στέλλος Τζαγκάρης Ματθαίος, απαγχονίστηκε στη Σκάλα.
Φόρτος Ανδρέας, απαγχονίστηκε στου Αμπελά.
Φωκάς Χαραλάμπης, απαγχονίστηκε στα Σίσσια.

Στέλλος Τζαγκάρης Νικολέτος και  Σπηλιώτης Καραμίτης Παναγής, απαγχονίστηκαν στη Σκάλα.
Λουκίσας Νικόλας, απαγχονίστηκε στα Σίσσια.
Ζερβός Βασίλειος, πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από Άγγλο στρατιώτη.

Επίσης:
Κουρκουμέλης Χαράλαμπος του Ευθυμίου, ετών 48, καταδικάστηκε σε 50 ραβδισμούς και ισόβια κάθειρξη.
Αρσένης Γεράσιμος του Ζήσιμου, ετών 21, ισόβια, κατεδαφίστηκε το σπίτι του.
Ζαπάντης Νοδάρος Νικολός, ετών 41, καταδικάστηκε σε 21 χρόνια φυλάκιση, του είχαν κάψει δύο σπίτια με όλη την οικοσκευή, κατάσχεσαν το ρουχισμό της οικογένειας καθώς και 30 κολονάτα.
Γιωργάνος Δημήτριος του Ευαγγελινού, ετών 24, καταδικάστηκε σε 50 ραβδισμούς και ισόβια, είχε καεί το σπίτι του με όλη την οικοσκευή.
Κορκός Γεράσιμος του Παναγή, ετών 48, καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλακή.
Σπηλιώτης Γαβριελάτος Παναγής του Ιωάννη, ετών 25. Καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση και είχε καεί το σπίτι του με όλη την οικοσκευή.
Στέλλος Νικολής του Ζήσιμου, ετών 44, Καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση, κάηκε το σπίτι του με όλη την οικοσκευή, του κατάσχεσαν 100 κολονάτα και είχαν απαγχονιστεί δύο του αδέλφια.
Σπηλιώτης Παναγής του Θοδωρή (Ρατζακλί) ετών 48, καταδικάστηκε σε 50 ραβδισμούς και ισόβια.
Λιναρδάτος Νικολός του Ιωακείμ, ετών 49, καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση, κατασχέθηκε όλος ο ρουχισμός της οικογένειας και 50 κολονάτα.
Ζαπάντης Ανδρέας του Γερασίμου, ετών 19, καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλάκιση, κάηκε το σπίτι του και απαγχονίστηκε ο πατέρας του.
Αγγούριας Σπύρος του Γεωργίου, ετών 70, από Καμπιτσάτα, ισόβια.
Φλωράτος Νικόλας του Αναστάση, ετών 51, από Αράκλι, ισόβια.
Καπιτά Φωτεινός Στεκούλης Λυκιαρδόπουλος, ετών 47, από Σπαρτιά, ισόβια.
Μαριάτος Ευαγγελινός του Γερασίμου, ετών 38, από Κορωνούς, 10 χρόνια φυλάκιση.
Ρασσιάς Άγγελος του Γεράσιμου, ετών 38, από Καρουσάτα Αρακλιού, 7 χρόνια φυλάκιση.

Αναφέρονται επίσης μερικά ονόματα εκείνων που καταδικάστηκαν να μαστιγωθούν δημόσια, όπως:
Γρουζής Παναγής, προεστός Σκάλας
Ζαπάντης Σπύρος
Ζαπάντης Τζανίκος Χαράλαμπος
Κορκός Σπύρος και
Σπαθής Θωμάς

Ο ιστορικός Παναγιώτης Χιώτης αναφέρει:
«Ο μαστιγωθησόμενος εδένετο με λωρία επί τρίποδος τινός και γυμνούμενος τας ωμοπλάτας εδέρετο υπό των στρατιωτών με λωρία δερμάτινα κομπωτά, τα οποία διέσχιζον τας σάρκας του και ούτω ανεπήδουν τα αίματα. Εις το θέαμα τούτο υποχρεούντο να παρίστανται σύζυγοι, τέκνα, συγγενείς και συγχωριανοί των μαστιγωμένων, οι προεστώται και ιδιώται ξένων περιχώρων και χωριών, όπως και έμπλεοι φόβου εκ του θεάματος, διηγούμενοι εμπνεύσωσι τον τρόμον εις τους άπαντας.»

10. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις για τα μέσα καταστολής της Εξέγερσης;

Ο Ιωσήφ Μομφεράτος και ο  Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος πρωτοστατούν στους εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες εκείνης της περιόδου. Από τα φύλλα των εφημερίδων τους “Αναγέννηση”  και “Φιλελεύθερος” στηλιτεύουν τις βάρβαρες πράξεις και τους βανδαλισμούς των αγγλικών στρατιωτικών αρχών καθώς και τα σκληρότατα μαρτύρια που έβαλαν σε εφαρμογή εναντίον των εξεγερθέντων χωρικών.
Το τίμημα της αγωνιστικής τους δράσης είναι ότι ο πρώτος εξορίζεται στα Αντικύθηρα και ο δεύτερος στους Οθωνούς και στην Ερείκουσα.
H βρεττανική εφημερίδα “Morning Chronicle” στις 25 Απριλίου 1850 έγραψε: «Φρικιούμε με τα τρομερά μέτρα αντιποίνων που επέβαλαν τα στρατοδικεία με βάση τις οδηγίες του λόρδου ύπατου αρμοστή ….θάνατος, εξορία, σωματικές ποινές…».
Η συντηρητική εφημερίδα “Times” Λονδίνο,
12 Αυγούστου 1850, κατήγγειλε την υπερβολικά αυστηρή καταστολή της Κεφαλληνιακής Εξέγερσης, σαν έγκλημα ενώπιον της ανθρωπότητας αλλά και σαν σφάλμα τακτικής το οποίο συμπίπτοντας με τις επιθετικές ενέργειες της Αγγλίας κατά της Ελλάδας, συνετέλεσε στην αύξηση της εχθρότητας του Ελληνισμού κατά των Άγγλων.
Ανάλογα σχόλια κατά της κυβερνήσεως και του Αρμοστή Ward έγραψαν και άλλες αγγλικές εφημερίδες της εποχής όπως “Daily News”, “Examiner” κλπ.
Στη Βουλή των Κοινοτήτων ασκήθηκε δριμεία κριτική στην κυβέρνηση, στον Υπουργό Αποικιών Gray και στον Αρμοστή Ward. Προτάθηκε μάλιστα στις συνεδριάσεις στις 23 Ιουλίου 1850 και στις 9 Αυγούστου 1850 η συγκρότηση επιτροπής για τη διερεύνηση των υπερβάσεων στην αντιμετώπιση των γεγονότων στην Κεφαλλονιά.
Ο έκτακτος απεσταλμένος της βρετανικής κυβέρνησης W.E.Gladstone (μετέπειτα πρωθυπουργός της Βρετανίας) έφθασε στην Κέρκυρα το 1858 με εντολή να εξετάσει το καθεστώς των Ιονίων Νήσων και να προτείνει μέτρα για τη θεραπεία της κοινωνικής και πολιτικής δυσπραγία τους.
Μεταξύ άλλων συνέταξε απόρρητο υπόμνημα για την Εξέγερση της Σκάλας του 1849.
Κατέκρινε τον Αρμοστή Ward για την επιβολή του στρατιωτικού νόμου χαρακτηρίζοντας το μέτρο ως μη αναγκαίο και παράνομο. Επέκρινε τη σύσταση των στρατοδικείων και των εξαιρετικά αυστηρών ποινών. Εξέφρασε την αποστροφή του για το μέτρο των μαστιγώσεων που είχε σαν αποτέλεσμα να συνδεθεί το βρετανικό όνομα στη συνείδηση του λαού με μια εξευτελιστική και κτηνώδη ποινή, άγνωστη μέχρι τότε στα Επτάνησα.
Επιβεβαίωνε ότι τα τραγικά εκείνα γεγονότα και οι μετέπειτα καταχρήσεις πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας επηρέασαν εχθρικά και σε μεγάλο βαθμό το κοινό αίσθημα κατά των Άγγλων.

11. Ποιες οι αιτίες και ποια η αφορμή της εξέγερσης της Σκάλας, το 1949;

Τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα, οι εθνικές ανακατατάξεις, οι ιδεολογικές εξελίξεις που συμβαίνουν εκείνη την περίοδο στην Ευρώπη, επηρεάζουν άμεσα την πατρίδα μας και τα νησιά μας.
Νέοι που σπουδάζουν στη Δυτική Ευρώπη μεταφέρουν στα νησιά μας νέες ιδέες από τα Ευρωπαϊκά κινήματα.
Τα συνθήματα του Ευρωπαϊκού διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης για ελευθερία, ισότητα και  δικαιοσύνη και η ιδεολογία των Ευρωπαϊκών επαναστάσεων του 1848 για κοινωνική αλλαγή και ένα καινούριο κόσμο μεταφέρονται και βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στα Ιόνια νησιά.
Υπάρχουν ιδεολογικά ερεθίσματα και κλιμακωτή πορεία προς την Εξέγερση της Σκάλας.
Έχουν προηγηθεί στα Ιόνια Νησιά μικρότερης σημασίας ένοπλα αλλά και άοπλα κινήματα. Έχουν άμεση σύνδεση με τις κοινωνικές αντιθέσεις αλλά στην πορεία περιλαμβάνεται και το εθνικό στοιχείο.

Στα νησιά μας, την προηγούμενη περίοδο έχουν γίνει  λαϊκές εξεγέρσεις απέναντι στις φεουδαρχικές σχέσεις στον αγροτικό τομέα αλλά και απέναντι στη Βρετανική Προστασία. Βασική αιτία των εξεγέρσεων είναι η μακροχρόνια καταπίεση που πλέον έχει γίνει ανελέητη.
Διαμορφώνεται επίσης η πεποίθηση ότι η Ένωση με την Ελλάδα θα φέρει όχι μόνο εθνική αλλά και κοινωνική απελευθέρωση.

Έχουμε ένα κίνημα καθαρά κοινωνικό στη Λευκάδα στις 14 Σεπτέμβρη του 1819. Η άσκηση πίεσης για την είσπραξη φόρων οδηγεί σε ξεσηκωμό των χωρικών που κινούνται προς την πόλη της Λευκάδας. Καίνε τα σπίτια αρχόντων και επιτίθενται σε εκείνους που θεωρούν αίτιους των δεινών τους. Καταφθάνουν αγγλικές δυνάμεις από την Κέρκυρα, επιβάλλεται τρομοκρατία από τις αρχές.
Με συνοπτικές διαδικασίες καταδικάζονται σε θάνατο δύο κληρικοί και δύο λαϊκοί. “Αφού απηγχονίσθηκαν, εκρεμάσθηκαν, πισωθέντων των πτωμάτων των , εις τους παρακείμενους της χώρας λόφους, δια να παραδειγματισθούν οι κάτοικοι και να γνωρίζουν τι τους περιμένει εις πάσαν μελλοντική κατά της Προστασίας εκδήλωσην.”

Το 1821 οι Επτανήσιοι σπεύδουν να βοηθήσουν τον αγώνα του Έθνους. Οι αγγλικές δυνάμεις αντιδρούν και ακολουθούν συμπλοκές σε όλα τα νησιά. Στη Ζάκυνθο οι αγχόνες στήθηκαν και τα πτώματα έμειναν κρεμασμένα για πολύ καιρό κατ’ εντολή της εξουσίας με στόχο την τρομοκρατία.

Τα μικρότερα επεισόδια και οι συγκρούσεις που έχουν προηγηθεί έχουν υπόβαθρο κοινωνικό-οικονομικό αλλά και εθνικό-απελευθερωτικό και στρέφονται κατά της αγγλικής Προστασίας και εγχώριων συνεργατών τους.
Έντονες αντιστασιακές εκδηλώσεις είναι τα γεγονότα του 1830 με πρωταγωνιστή τον πρωτοπόρο του Ριζοσπαστισμού Γεράσιμο Λειβαδά.
Στα Επτάνησα έχουν αρχίσει από το 1842 οι πρώτες διαμαρτυρίες και οι πρώτοι αγώνες για την αναγνώριση της Ελληνικής σαν επίσημης γλώσσας και οι πρώτοι πανηγυρικοί εορτασμοί της 25^ης Μαρτίου σαν εθνικής επετείου.

Οι ρίζες της Εξέγερσης του 1849 βρίσκονται στην απογοήτευση από την αγγλική διακυβέρνηση. Η δυσαρέσκεια των κατοίκων της Κεφαλλονιάς οξύνθηκε περισσότερο αυτά τα χρόνια εξαιτίας της μεγάλης οικονομικής κρίσης που είχε σαν αποτέλεσμα την υπερχρέωση των αγροτών.
Κάθε χρόνο την εποχή συλλογής του σταφιδοκάρπου δηλαδή Αύγουστο με αρχές Σεπτέμβρη επιδιώκεται η εφαρμογή δικαστικών αποφάσεων για την κατάσχεση του και την πληρωμή απαιτήσεων από πιστωτές, τοκογλύφους και μεγαλογαιοκτήμονες.
Η σταφίδα είναι ο μόχθος ολόκληρης της χρονιάς και πολλές φορές αποτελεί το μοναδικό εισόδημα μιας πολυμελούς οικογένειας για διατροφή και συντήρηση μέχρι την επόμενη συγκομιδή.
Το 1848 οι πιέσεις στους φτωχούς χωρικούς για εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων κατάσχεσης είναι περισσότερες από κάθε άλλη φορά.
Πλησίαζε όμως ο Αύγουστος του 1849 ζοφερός, χωρίς ελπίδες να αποφύγουν οι φτωχοί χωρικοί την κατάσχεση του μόχθου τους που αποτελεί, τις περισσότερε φορές, το μοναδικό τους εισόδημα.
Οι πιέσεις και η ζοφερή αυτή κατάσταση οδηγούν τελικά σε έκρηξη και εξεγέρσεις.

10. Σήμερα, ποια είναι η μνήμη του ιστορικού γεγονότος.

Οι πρωτεργάτες της επανάστασης της Σκάλας έγιναν στο χώρο της τοπικής κοινωνίας εθνικά σύμβολα. Ο λαός τους έκανε τραγούδι και η θύμηση τους έμεινε ζωντανή στη λαϊκή συνείδηση.
«Επιάσανε το Μπομποτή

κρεμάσανε το Βλάχο
κρεμάνε τον παπά Ληστή
που την ευχή του νάχω»

Η λαϊκή μούσα διερμηνεύει τα λαϊκά αισθήματα και εκφράζει τη λαϊκή αποδοχή που είχε η Εξέγερση της Σκάλας και οι ηγέτες της.

Η Βρετανική διπλωματία κατέβαλλε προσπάθεια να αμαυρώσει το κίνημα, να προβάλλει περισσότερο τις βιαιότητες και να δώσει σε αυτή “ληστρικό» ή και ταξικό χαρακτήρα.
Η έρευνα αλλά και η εξέταση των λαϊκών στίχων που δημιουργήθηκαν τεκμηριώνει τον κοινωνικό αλλά και τον εθνικό-πολιτικό χαρακτήρα της Εξέγερσης.

Η Ένωση με την Ελλάδα είναι συνέπεια των αγώνων των Επτανησίων και κυρίως των ενόπλων εξεγέρσεων όπως εκείνη της Σκάλας που είναι αποτέλεσμα καταπίεσης αιώνων.

Το ανελεύθερο πολιτικό σύστημα της Επτανήσου υπηρετούσε τα συμφέροντα της Προστασίας που στην πραγματικότητα ήταν αποικιοκρατία, καθώς και εκείνα της ντόπιας ολιγαρχίας.
 

9. Υπήρξαν διεθνείς αντιδράσεις;

Ένα κίνημα τέτοιας μορφής με λαϊκό χαρακτήρα, με καθολικότητα και με μαζική συμμετοχή δεν ήταν δυνατόν να μην απασχολήσει τις λεγόμενες Προστάτιδες Δυνάμεις και την Ευρωπαϊκή Διπλωματία.
Ασκήθηκαν πιέσεις προς τη Βρετανία και εκείνη την “ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενη” κατευθύνεται στην όσο το δυνατόν ανώδυνη λύση για αυτήν.
Μετά τις Εξεγέρσεις του 1848 και 1849 παρατηρούνται ραγδαίες εξελίξεις και στο χώρο της Επτανήσου, απελευθέρωση της τυπογραφίας, εκλογές, κάποιες κοινωνικές παροχές.
Ο Επτανησιακός λαός έχει στόχο μόνο την Ένωση γιατί με αυτήν περιμένει και την εθνική και κοινωνική του ανεξαρτησία.
Το εκφράζει εύστοχα ο Κωστής Παλαμάς στο τραγούδι των Επτά νησιών.
«Παρά του ξένου φόρεμα κι αρχοντικό στεφάνι
Με λάμψη περισσή
Κάλλιο, ω μητέρα, να είμαστε σαν τα χορτάρια φτάνει,
να μας πατάς εσύ.»

Σε επίσημο επίπεδο η σταθερή και αμετάτρεπτη πορεία προς την Ένωση δίνεται με το ψήφισμα της Ιόνιας Βουλής στην Κέρκυρα στις 26 Νοεμβρίου 1850.

10. Που οδηγούν οι αγώνες των Επτανησίων;

Η πορεία των πραγμάτων στο διπλωματικό τραπέζι οδηγεί στη συνθήκη της 1^ης Ιουλίου 1863.
Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, οι Προστάτιδες Δυνάμεις από τη μία πλευρά και η Δανία από την άλλη.
Παραχώρηση των Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα «υπό το σκήπτρον του Βασιλέως Γεωργίου του Α’».

11. Τι ακολουθεί την περίοδο μετά την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα;

Το Ριζοσπαστικό κίνημα , οι νέες κοινωνικές ιδέες, τα κόμματα αρχών που μεταφέρουν τα μηνύματα του Διαφωτισμού εισβάλλουν στον Ελληνικό χώρο.
Το Επτανησιακό πνεύμα όπως σμιλεύθηκε μέσα σε αυτούς τους αγώνες, τις θυσίες, τους απαγχονισμούς, τις φυλακίσεις, τις μαστιγώσεις λειτουργεί σαν αντίρροπη δύναμη στον παραδοσιακό συντηρητισμό και στις ξένες εξωελλαδικές πιέσεις.
Οι Ριζοσπάστες αρχικά και αμέσως μετά οι Επτανήσιοι σοσιαλιστές, Παναγής Πανάς, Ρόκκος Χοϊδάς, Πλάτωνας Δρακούλης, Μαρίνος Αντύπας και άλλοι επώνυμοι και ανώνυμοι στον ελλαδικό χώρο πια θα συναντήσουν τις δημοκρατικές ιδέες του Σταύρου Καλλέργη στον αγώνα για κοινωνικό και πολιτικό μετασχηματισμό.
Και όπως γράφει ο Νίκος Σουρής και έγινε το τραγούδι του Λίνου Κόκκοτου “Η Λειτουργία”:

«Οι Ριζοσπάστες θα σημαίνουν κι οι αντάρτες
στο Ιερό ο παπά – Ληστής θα λειτουργεί
ο Χοϊδάς και ο Αντύπας θα’ ναι ψάλτες
και το εκκλησίασμα όλοι μας οι νεκροί….»

12. Ποια ήταν η συμμετοχή του Παναγή Πανά στα γεγονότα; Ποιος ήταν ο Παναγής Πανάς;

Ο Παναγής Πανάς υπήρξε λόγιος, μαχητικός δημοσιογράφος, ηγετικό στέλεχος του Ριζοσπαστικού κόμματος. Υποστήριζε θερμά τα αιτήματα των εργαζόμενων τάξεων. Εκδίδει την εφημερίδα «Εργάτης», αργότερα το 1875 στην Κεφαλλονιά και μετά για μικρό διάστημα στην Αθήνα.
Επιδίωκε κοινωνική μεταρρύθμιση παράλληλα με την Ένωση της Επτανήσου στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος.

Αναφέρεται ότι μετά την Εξέγερση της Σκάλας του 1849, ο δεκαεξάχρονος τότε Παναγής Πανάς εκλήθη από δύο αστυνομικούς να υπογράψει την ευχαριστήρια επιστολή προς τον Άγγλο Αρμοστή Ουάρδο.
Αρνήθηκε δηλώνοντας: «Είμαι εν πρώτοις, Κύριοι, ανήλικος και δεύτερον νέος ών δεν θέτω την νεανικήν υπογραφήν μου εις τοιαύτα δουλοπρεπή και εξευτελιστικά έγγραφα». Οι αστυνομικοί εξοργίστηκαν και σχημάτισαν εναντίον του δικογραφία κατηγορώντας τον ως «παρεμβάντα εις την εξάσκησιν των αστυνομικών αυτών λειτουργιών».
Χρειάστηκε παρέμβαση για να γλυτώσει ο νεαρός Παναγής Πανάς από τα νύχια του Εισαγγελέα Rivelli.

13. Ποιες δραστηριότητες αναπτύχθηκαν για να τιμηθεί η εξέγερση της Σκάλας του 1849 και οι πρωταγωνιστές της;

Η Κοινότητα Σκάλας κατέβαλλε συστηματική προσπάθεια για να ανασύρει από τη λήθη το σημαντικό αυτό γεγονός.
Οργάνωσε, για πρώτη φορά, τιμητική εκδήλωση στις 17 Αυγούστου 1994 για την επέτειο της Εξέγερσης του 1849 καθώς και έκθεση αρχειακού υλικού σε συνεργασία με το Ιστορικό Αρχείο Νομού Κεφαλληνίας και με την πολύτιμη συνδρομή της ιστορικού κας Σταματούλας Ζαπάντη.
Πραγματοποιήθηκε ομιλία από τον Καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πατρών Γεώργιο Μοσχόπουλο με θέμα:
«Η Εξέγερση της Σκάλας 1849. Το αποκορύφωμα των Επτανησιακών αγώνων για την Ένωση.»

Την επόμενη χρονιά η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 17 Αυγούστου 1995.
Ομιλητής ο Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος  με θέμα: «Σκάλα-Δεκαπενταύγουστος 1849.»

Η εκδήλωση στις 17 Αυγούστου 1997 περιλάμβανε συζήτηση στρογγυλού τραπεζιού με θέμα:« Η Εξέγερση της Σκάλας του 1849. Προβληματισμοί για τα αίτια, τους συντελεστές και το αποτέλεσμα».
Συμμετείχαν: Σπύρος Λουκάτος, Δρ Ιστορικός
Γιώργος Γ. Αλυσανδράτος, Φιλόλογος Νεοελληνιστής
Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος, Ιστορικός Ερευνητής
Γεράσιμος Πεντόγαλος, καθηγητής Πανεπιστημίου, Πρόεδρος Κέντρου Μελετών Ιονίου.
Συντόνισε η κα Πέλλη Κεφαλά-Καρακατσάνη, Δημοσιογράφος.

Στις 18 Αυγούστου 1998 έγινε παρουσίαση του βιβλίου: «Η Εξέγερση της Σκάλας και περιοχής Ελειού-Πρόννων του 1849». Επιμέλεια: Σταματούλα Ζαπάντη, Ιστορικός
Έκδοση: Κοινότητα Σκάλας
Εισαγωγή και διεύθυνση συζήτησης: Λούκα Τ. Κατσέλη, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το βιβλίο παρουσίασαν:
Ο Πρωτοπρεσβύτερος π. Γεώργιος Μεταλληνός, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και
η κα Πέλλη Κεφαλά-Καρακατσάνη, Δημοσιογράφος.
Ακολούθησε ομιλία με θέμα:«Η Εξέγερση της Σκάλας και περιοχής Ελειού-Πρόννων του 1849 - Μια άλλη οπτική.»
από την κα Σταματούλα Ζαπάντη, Ιστορικό.

Στην εκδήλωση παρέστησαν εκτός των άλλων και ο μακαριστός Μητροπολίτης Κεφαλληνίας κυρός Σπυρίδων καθώς και ο Υπουργός Παιδείας Γεράσιμος Αρσένης.
Οι τιμητικές εκδηλώσεις συνεχίστηκαν και αρκετά από τα επόμενα χρόνια με εξαιρετικούς ομιλητές που παρουσίαζαν και πρωτότυπα στοιχεία της έρευνας τους για το γεγονός.
Η Σκάλα καθιερώθηκε στη συνέχεια από το Δήμο Ελειού-Πρόννων ως επίκεντρο του εορτασμού για τις εκδηλώσεις της Ένωσης των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα, στις 21 Μαΐου.

Την Κυριακή 21 Οκτωβρίου 2018 αποκαλύφθηκε στην παραλιακή πλατεία Σκάλας καλαίσθητη μαρμάρινη πλάκα, έργο του γλύπτη Μεμά Καλογεράτου αφιερωμένη στη μνήμη του παπά Ζαπάντη Νοδάρου και των θυμάτων της Εξέγερσης, μετά την επίμονη προσπάθεια του κ.Παναγή Μεταξά και την ανταπόκριση του Δήμου. Επίσης εψάλη επιμνημόσυνη δέηση, έγιναν χαιρετισμοί και για τη σημασία της Εξέγερσης του 1849 πραγματοποίησε ομιλία ο Δρ ιστορικός Πέτρος Πετράτος.
Σήμερα η Σκάλα αποτελεί για τη Δημοτική Ενότητα Ελειού-Πρόννων το επίκεντρο του εορτασμού για την επέτειο της Ένωσης με την Ελλάδα.

Η εθνική πορεία, ιδιαίτερα σήμερα που πραγματοποιούνται ραγδαίες αλλαγές, απαιτεί συσπείρωση και αγωνιστικότητα, διδάγματα που απορρέουν από τη γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού μας.
Η Γνώση της ιστορίας, μας δίνει κατευθύνσεις για στάσεις ζωής.
Η Εξέγερση της Σκάλας του 1849 αποτελεί ένα συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός και θα πρέπει να συνεχίσουμε να αναδεικνύουμε και να προβάλλουμε τη σημασία του με κάθε δυνατό τρόπο.

Ανδρέας Α. Ζαπάντης
πρώην Δήμαρχος
Ελειού-Πρόννων Κεφαλληνίας

Βιβλιογραφία

1. Η Εξέγερση της Σκάλας και περιοχής Ελειού-Πρόννων το 1849, Τόμος Επετειακών εκδηλώσεων μνήμης 1994-1997,
Επιμέλεια: Σταματούλα Σ. Ζαπάντη, Έκδοση Κοινότητας Σκάλας Κεφαλληνίας, 1998.
2. Σταματούλα Σ. Ζαπάντη, Γρηγόριος Ζαπάντης Νοδάρος, Παραγγελίες πριν από την αγχόνη, Πρακτικά συνεδρίου για τα γράμματα, την ιστορία και τη λαογραφία της περιοχής Πρόννων,
Κεφαλλονιά 2007.

3. Μιράντα Παξιμαδοπούλου-Σταυρινού, Οι εξεγέρσεις της Κεφαλληνίας κατά τα έτη 1848 και 1849, Αθήνα 1980.
4. Μιράντα Παξιμαδοπούλου-Σταυρινού, Πολιτειογραφικά των Ιονίων Νήσων επί Αγγλικής κυριαρχίας 1815-1864, Αθήνα 1997
5. Νικόλαος Δ. Τζουγανάτος, Η Επανάσταση της Σκάλας (16-8-1949) και ο παπά-Ληστής, Κεφαλληνιακά χρονικά 1 (1976)
σελ.64-94.
6. Διονύσιος Ν. Τραυλός, Η κομμούνα στη Σκάλα κατά την επανάστασιν του 1849 (βάσει των μαρτυριών των προ 60ετίας επιζώντων αυτοπτών Σκαλισιάνων) Πρακτικά Γ’ Πανιόνιου Συνεδρίου, τόμος 1^ος, Εν Αθήναις 1967, σελ.386-391.
7. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Δύο νέα στοιχεία για την εξέγερση της Σκάλας, Οδύσσεια 1999, σελ.8-11.
8. Νικόλαος Μαραγκάκης, Η καταστολή του επαναστατικού κινήματος της Σκάλας το έτος 1849, Ανάτυπο από τον 20^ο τόμο (2020) των “Κεφαλληνιακών Χρονικών” Αργοστόλι 2020
9. Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος, Η Πειθαρχική Προστασία, Από τους αγώνες του λαού της Κεφαλλονιάς, Έκδοση Επιτροπής Καλλιτεχνικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων Δήμου Αργοστολίου, Αργοστόλι 1985.
10. Γεώργιος Ν. Μοσχόπουλος, Ιστορία της Κεφαλλονιάς 1797-1940 τόμος δεύτερος, Αθήνα 1988 Εκδόσεις Κέφαλος.

11. Πέτρος Πετράτος, Οι Εξεγέρσεις του Σταυρού και της Σκάλας στην Κεφαλλονιά, ο απόηχος του 1848 στα Επτάνησα, “Ενημέρωση “ Κέρκυρας 12-9-2004 σελ.10-11.
12. Κώστας Βέργος, Το Επτανησιακό εθνικό κίνημα στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών εθνικών κινημάτων, ” Ενημέρωση” Κέρκυρας 26-5-2002 σελ.12-13
13. Καταθέσεις και διαδικασίαι επί των εν Κεφαλληνία κατά το έτος 1849 συμβάντων, Κερκύρα εν τη τυπογραφία της κυβερνήσεως.  

14. Γιάννης Κορδάτος, Ιστορία του αγροτικού κινήματος στην Ελλάδα, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα 1975

15. Παναγιώτης Χιώτης, Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρι Ενώσεως (έτη 1815-1864) τόμος Α’, Εν Ζακύνθω, τυπογραφείον Χρίστου Σ. Χιώτου “Η Επτάνησος” 1874 Ανατύπωση: Βιβλιοπωλείον Διονυσίου Νότη Καραβία, Αθήνα 1980
16. Παναγιώτης Χιώτης, Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρι Ενώσεως (έτη 1815-1864) τόμος Β’, Εν Ζακύνθω, τυπογραφείον Χρίστου Σ. Χιώτου “Η Επτάνησος” 1877 Ανατύπωση: Βιβλιοπωλείο Διονυσίου Νότη Καραβία, Αθήνα 1980