Με αφορμή την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών Α’βάθμιας Εκπαίδευσης Κεφαλονιάς και Ιθάκης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος “Ας Μιλήσουμε για τα Παιδιά”, πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 2 Μαΐου 2025 στο Θέατρο “Κέφαλος” του Αργοστολίου, μια εξαιρετικά σημαντική ενημερωτική εκδήλωση με θέμα την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων.

Την εκδήλωση διοργάνωσαν το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και το Ελληνικό Ινστιτούτο Μελέτης Τραύματος και Πρόληψης Ψυχικής Υγείας, σε συνεργασία με τον Δήμο Αργοστολίου και τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κεφαλονιάς–Ιθάκης. 

Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Ομότιμος Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής του ΕΚΠΑ και επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος για την Ελλάδα, Γεράσιμος Κολαΐτης, ο οποίος παρουσίασε, με στοιχεία και παραδείγματα, τη σοβαρότητα των προβλημάτων ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν σήμερα τα παιδιά και οι έφηβοι.

Η ψυχική υγεία ξεκινά από την παιδική ηλικία

Ο καθηγητής ανέφερε ότι περίπου ένα στα τέσσερα παιδιά και εφήβους παρουσιάζει προβλήματα ψυχικής υγείας, με τα μισά από αυτά να ξεκινούν πριν την ηλικία των 14 ετών. Όπως είπε, «τα τρία τέταρτα των προβλημάτων ξεκινούν πριν τα 24, άρα η παιδική και εφηβική ηλικία είναι κρίσιμη».

Το στίγμα και η σιωπή γύρω από την ψυχική υγεία

 Παρά τη συχνότητα των προβλημάτων, οι περισσότεροι γονείς δεν απευθύνονται σε ειδικούς. Όπως σημείωσε, «το στίγμα εξακολουθεί να αποτελεί το βασικό εμπόδιο» και πολλοί αποφεύγουν τη βοήθεια γιατί φοβούνται την κριτική, την ταμπέλα ή νιώθουν ότι πρέπει να “τα βγάλουν πέρα μόνοι τους”.

Το χάσμα μετά τα 18

Ο κ. Κολαΐτης ανέδειξε ένα σημαντικό θεσμικό πρόβλημα: το κενό στη μετάβαση των εφήβων στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας ενηλίκων. «Όταν οι έφηβοι φτάνουν στα 18 και χρειάζεται να ενταχθούν σε άλλες υπηρεσίες, οι μισοί πέφτουν στο κενό – όπως λένε και οι Άγγλοι, mind the gap», τόνισε.

Τα παιδιά ως «παγόβουνα» – όσα δεν φαίνονται 

«Η συμπεριφορά των παιδιών είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου», επεσήμανε ο Καθηγητής, εξηγώντας ότι τα συναισθήματα και οι σκέψεις των παιδιών –ιδίως τα αρνητικά– είναι τις περισσότερες φορές κρυφά, ακόμα και από τους ίδιους τους γονείς. Απόσυρση, επιθετικότητα, σωματικά συμπτώματα χωρίς οργανική αιτία, είναι ενδείξεις που δεν πρέπει να αγνοούνται.

Πότε πρέπει να ανησυχήσουν οι γονείς 

Ο κ. Κολαΐτης προέτρεψε τους γονείς να δώσουν σημασία όταν η διάθεση, ο ύπνος, η όρεξη, η συγκέντρωση ή η κοινωνική ζωή του παιδιού αλλάζουν σημαντικά, ή όταν παρουσιάζει έντονα και επίμονα ξεσπάσματα, ευερεθιστότητα ή σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους και πόνους στην κοιλιά. Όλα αυτά, όπως είπε, μπορεί να «κρύβουν κατάθλιψη, άγχος ή άλλες δυσκολίες».

Η καθοριστική επίδραση της οικογένειας

«Η ψυχική υγεία των παιδιών είναι οικογενειακή υπόθεση», τόνισε, παραπέμποντας σε επιστημονικές μελέτες που αποδεικνύουν πως η ψυχική κατάσταση των γονιών επηρεάζει άμεσα τα παιδιά – ακόμα κι αν οι γονείς δεν πάσχουν από σοβαρή ψυχική νόσο.

Οι πρώιμες τραυματικές εμπειρίες αφήνουν ίχνη

Ο καθηγητής αναφέρθηκε και στις αντίξοες εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας, όπως κακοποίηση, παραμέληση, ψυχική ασθένεια γονέα ή οικογενειακή βία, οι οποίες, όπως είπε, “ακολουθούν τα παιδιά και στην ενήλικη ζωή, επηρεάζοντας την ψυχική και σωματική υγεία τους”.

Κατάθλιψη, άγχος και αυτοκτονικότητα 

Σύμφωνα με τον κ. Κολαΐτη, η κατάθλιψη και το άγχος αυξάνονται θεαματικά στην εφηβεία, ενώ ανησυχητική είναι και η αύξηση της αυτοκτονικότητας και των αυτοτραυματικών συμπεριφορών. «Πολλά παιδιά νιώθουν να μην αντέχουν, να θέλουν να ξεφύγουν από τον ψυχικό πόνο. Και αυτά τα σημάδια δεν πρέπει ποτέ να τα αγνοούμε – ακόμη και όταν εκφράζονται “με χιούμορ”», υπογράμμισε.

Ο ρόλος του διαδικτύου και των social media 

Η υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο δημιουργεί νέα προβλήματα: διαταραχή ύπνου, εθισμός, απόσυρση από κοινωνικές σχέσεις, ακόμα και αίσθημα κατωτερότητας μέσω του FOMO (Fear Of Missing Out). «Τα παιδιά βιώνουν μια αποξένωση πίσω από την οθόνη, ζώντας σε έναν εικονικό κόσμο», σημείωσε.

Η αξία της ψυχικής ανθεκτικότητας

Ο κ. Κολαΐτης αναφέρθηκε στην έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας, της ικανότητας δηλαδή του παιδιού να ανταποκρίνεται στις δυσκολίες. Όπως είπε, αυτή μπορεί να ενισχυθεί από το περιβάλλον, την ενσυναίσθηση, τις σχέσεις, την ενθάρρυνση και τη συναισθηματική υποστήριξη.

Το υψηλό κόστος της αδιαφορίας

Ο καθηγητής προειδοποίησε ότι η μη αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών κοστίζει στην κοινωνία πολύ περισσότερο από το κόστος της θεραπείας. Παρουσίασε μελέτη από τη Βρετανία που έδειξε ότι παιδιά με σοβαρά προβλήματα κοστίζουν στο κράτος έως και 10 φορές περισσότερο, λόγω ανεργίας, εγκληματικότητας, χαμηλής λειτουργικότητας και ανάγκης για κοινωνική στήριξη.

Πρόληψη, ενημέρωση και υποστήριξη – εκεί βρίσκεται η λύση

Ολοκληρώνοντας, ο κ. Κολαΐτης υπογράμμισε την ανάγκη συστηματικών παρεμβάσεων πρόληψης μέσα στα σχολεία και στην κοινότητα, τονίζοντας ότι τα τελευταία χρόνια υλοποιούνται προγράμματα με θετικά αποτελέσματα, μεταξύ των οποίων και το “Ας Μιλήσουμε για τα Παιδιά” στην Κεφαλονιά. «Αν δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στον Μωάμεθ – εμείς πάμε στα σχολεία για να στηρίξουμε τα παιδιά και τις οικογένειες», δήλωσε.

INKEFALONIA NEWSDESK / Video : Neil Jackson

{https://www.youtube.com/watch?v=SlRRCVNiR80/}