Η προστασία της προσωπικότητας από τον νόμο

Δημοσιεύτηκε: Τετάρτη, 22 Απριλίου 2020 10:30

Η προστασία της προσωπικότητας από τον νόμο

 Το δίκαιο ενδιαφέρεται για τη προσωπικότητα  και με τις δύο έννοιες του όρου, δηλαδή και με τη στενή και με την ευρύτερη έννοια της προσωπικότητας. Στη στενή έννοια της προσωπικότητας αναφέρεται το γεγονός πως ο άνθρωπος είναι ικανός να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και γενικότερα εννόμων σχέσεων (η λεγόμενη ικανότητα δικαίου του ανθρώπου). Στην ευρύτερη έννοια της προσωπικότητας περιλαμβάνονται όλες οι αστάθμιτες αξίες που αποτελούν τη πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και προσδιορίζουν το δικαίωμα στη προσωπικότητα.

 Ο ορισμός της προσωπικότητας είναι δύσκολα προσδιορίσιμος διότι έχει τεράστιο εύρος. Ο καλύτερος τρόπος για να την ορίσουμε είναι μέσω των κυριότερων εκδηλώσεων της προσωπικότητας που βρίσκονται υπό τη προστασία του άρθρου 57 ΑΚ και είναι οι ακόλουθες: α)η ζωή, β) η υγεία, γ) η σωματική ακεραιότητα, δ) η τιμή, ε)ο ψυχικός και συναισθηματικός κόσμος, στ) η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, ζ) η ατομική ζωή και η σφαίρα του απορρήτου, η) οι σχέσεις με τον συνάνθρωπο και τα αντικείμενα, θ) η ελεύθερη διαμόρφωση της βούλησης και ι) η υπόληψη στη κοινωνία.

 Το δικαίωμα της προσωπικότητας είναι δικαίωμα απόλυτο καθώς στρέφεται κατά παντός, μη περιουσιακό αφού επιδιώκεται η ικανοποίηση ηθικών αξιών και όχι υλικών αγαθών και χαρακτηρίζεται ακόμη ως απόλυτα προσωπικό και αμεταβίβαστο, αφού είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με το πρόσωπο του φορέα και δε δύναται να υπάρχει χωριστά από αυτόν.

 Η προστασία της προσωπικότητας πραγματοποιείται με διατάξεις δημοσίου αλλά και ιδιωτικού δικαίου. Επιπρόσθετα, από τον αστικό κώδικα προστατεύεται  και το όνομα στα άρθρα 58, 59 ΑΚ και τα προϊόντα της διάνοιας στο άρθρο 60 ΑΚ. Η προσβολή της προσωπικότητας θα πρέπει να είναι παράνομη και όχι απαραίτητα υπαίτια  για να τυγχάνει προστασίας. Η προσβολή κρίνεται ως παράνομη όταν ο νόμος ρητά δεν επιτρέπει την επέμβαση στη προσωπικότητα του άλλου.

 Οι αξιώσεις του προσώπου που δέχεται παράνομη προσβολή της προσωπικότητας του είναι οι ακόλουθες: α) αξίωση για άρση της προσβολής, δηλαδή να επέλθει η κατάσταση που υπήρχε πριν τη προσβολή και να αποκατασταθούν τα κακώς κείμενα, β) αξίωση για παράλειψη της προσβολής στο μέλλον. Η συγκεκριμένη αξίωση δρα ως προληπτικό μέτρο και αναφέρεται σε μελλοντική προσβολή. Να επισημανθεί πως η άρση της προσβολής συνιστά θετική ενέργεια, ενώ η παράλειψη αρνητική, γ) αξίωση για αποζημίωση, στη περίπτωση που υπάρχουν οι προϋποθέσεις της αδικοπραξίας, οι οποίες είναι να υπάρχει ανθρώπινη πράξη ή παράλειψη, παρανομία, υπαιτιότητα, ζημία και αιτιώδης σύνδεσμος,  δ) αξίωση για ικανοποίηση της ηθικής βλάβης , η οποία μπορεί να γίνει με καταβολή χρηματικού ποσού, με αποκαταστατικό δημοσίευμα ή με οτιδήποτε θεωρείται ενδεδειγμένο στην υπό κρίση προσβολή.

 Στο άρθρο 57 ΑΚ προστατεύεται και το όνομα του ανθρώπου και η ειδικότερη προστασία του ονόματος βρίσκεται στο άρθρο 58 ΑΚ. Το όνομα υφίσταται προσβολή σε δύο περιπτώσεις: α) όταν το δικαίωμα ενός προσώπου να φέρει ορισμένο όνομα αμφισβητείται και β) όταν κάποιος χρησιμοποιεί ένα όνομα παράνομα, χωρίς να του ανήκει και να τον εξατομικεύει. Προστατεύεται επίσης η επαγγελματική επωνυμία αλλά και το ψευδώνυμο που χρησιμοποιεί κάποιος στις συναναστροφές του παράλληλα με το όνομα του, εφόσον βέβαια αυτό είναι γνωστό σε ικανό εύρος ατόμων και συνιστά το διακριτικό του γνώρισμα.

Προστασίας χαίρουν και τα προϊόντα της διάνοιας ως πνευματικά δημιουργήματα. Τέτοια θεωρούνται τα έργα συγγραφέων, γλυπτών, ζωγράφων, μουσικών, συνθετών και συναφών καλλιτεχνικών κλάδων. Τα έργα αυτά συνιστούν πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών τους και απολαμβάνουν  προστασία όχι μόνο από το άρθρο 60 ΑΚ αλλά και από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ο Κωνσταντίνος Καμουζής  δικηγόρος Αθηνών ασχολείται ενδελεχώς με ζητήματα που αφορούν τη προστασία της προσωπικότητας τόσο στα άτομα όσο και στα πνευματικά δημιουργήματα.