Η πορεία στο πάθος και την Ανάσταση  στη σύγχρονη τέχνη  με την εικαστική γλώσσα του Κώστα Ευαγγελάτου

Της αγιογράφου- κριτικού βιβλίου Μαριλένας Φωκά (ΜΑ)

Το έργο «Νεφελογραφία» του Κώστα Ευαγγελάτου  συνιστά μια διαφορετική και αέναη μεταμοντέρνα εικαστική προσέγγιση κατά την περίοδο της Εβδομάδας των Παθών και την Ανάστασης. Ένα εικαστικό τεκμήριο που κατατάσσεται στην  εννοιακή ζωγραφική με παράλληλη θεραπευτική διάσταση σε επίπεδο ηχοθεραπείας, όπως έχω αναλύσει αφιερώνοντας μια θεματική ενότητα στο βιβλίο μου Περί Τέχνης και Πολιτσμού (εκδόσεις Όστρια, 2020). Τό έργο γίνεται τόσο επίκαιρο το Μ.Σαββατο, ξαναεξεταζόμενο από μια άλλη οπτική γωνία καθώς καταξιώνεται ως διαχρονικό.

      Κατά την παράδοση  της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας τις Άγιες αυτές μέρες είθισται να τις διανύουμε «αναπαυόμενοι» στην τέχνη της Βυζαντινής εικονογραφίας τις οποίες εκλαμβάνουμε ως  μια οριζόντια  ιστορική γραμμή που οδηγεί στην κορύφωση της κοσμοιστορικής νίκης της αφθαρσίας επί της φθοράς: Η Ανάσταση του Λαζάρου, Ο Νυμφίος,  Η Βαϊφόρος, Ο Μυστικός Δείπνος, Η Προσευχή στο Όρος των Ελαιών, Η Προδοσία, Η Σταύρωση, Η Αποκαθήλωση και στο τέλος Η Ανάσταση.

       Όμως αυτό το Πάσχα είναι όλα διαφορετικά. Βιώνεται το Θείο Πάθος με έναν τρόπο πρωτόγνωρο, πιο εσωστερφή, μακριά από τους ευκτήριους Οίκους, με εμφανείς παραπομπές  στην Παλαιοχριστιανική περίοδο τα έτη 100 -330 μ.Χ. στη βυζαντινή αυτοκρατορία όπου οι πιστοί προσεύχονταν στις κατακόμβες και στις ιδιωτικές κατοικίες των κρυπτοχριστιανών υπό τον φόβο των διωγμών.

       Αυτή η κατάσταση βιωμένη ξανά όχι λόγω του διατάγματος ενός Ρωμαΐου Αυτοκράτορα αλλά ενός άγνωστου μέχρι πρότινος, μεταλλαγμένου ιού, του Covid 19, βρήκε την εικαστική της αποτύπωση στην εργογραφία του Κώστα Ευαγγελάτου. Αποτυπώνεται η διάνυση  μιας περίοδου παθών με την συνειδητοποίηση της διασάλευσης της συμπαντικής αρμονίας και την απειλή της απώλειας της υγείας μας. Συνάνθρωποί μας ήδη  έχασαν τη ζωή τους και άλλοι πιο ευννοημένοι αξιώθηκαν μιας βιολογικής και πνευματικής «Ανάστασης».

         Η έντονη κόκκινη χρωματολογία της «Νεφελογραφίας» εκφράζει εικαστικά το «πάθος» της άρτι αφιχθείσας πανδημίας τόσο συμβατό με γνώριμο Πάθος της  Μ.Εβδομάδας, αλλά συνάμα το πάθος για τη  ζωή. Κυρίαρχο το κόκκινο, το χρώμα του αίματος, του κρασιού, της φωτιάς, σε  ανοιχτές αποχρώσεις αλλά και σκούρες με τις σιέννες στο επίπεδο της πάλης με το θάνατο, το υποβόσκων γκρί στο βασίλειο του Άδη, το μωβ παράγωγό του κόκκινου με μπλέ, ως πένθιμη έκφανση, την ώχρα με τις εκλάμψεις ελπίδας, τα λευκά αναστάσιμα λάμματα. Η ρυθμολογία του έργου που άλλωτε ευέλικτη εκφράζει την αγωνία, άλλωτε στακάτη χαρτογραφεί  και κατακυρρώνει τον τελεσίδικο χαρακτήρα  της μη αναστρέψιμης καταδίκης. Η αποκάλυψη μέσω της αντίστροφης και πολυεπίεδης προοπτικής του ασυνείδητου εισάγει τον θεατή σε μια μυστηριακή εμπερία : Αισθήματα, αισθήσεις συνειρμοί, προσδοκίες και αγωνιστικότητα, ορμή  όλα εμπλέκονται σε ένα ανεικονικό  «σύμπλεγμα»   –αγαπημένη απόδοση του καλλιτέχνη- «πάθους».

        Στο «Σύμπλεγμα Πάθους/Νεφελογραφία» του Κώστα Ευαγγελάτου ο θεατής  με μεταμοντέρνα ανάγνωση μπορεί σε αντικατοπτρισμό να αναγνωρίσει το ψυχικό του αποτύπωμα κατά τη διάρκεια της περιπέτειας. Να ακολουθήσει το «Πάθος» το πάθος  αλλά και την Ανάσταση «της τέχνης της ζωής» ακόμα και «της ζωής της τέχνης» που συμπάσχει και αυτή. Αυτη η ζωή της τέχνης δεν είναι τίποτα άλλο παρά «μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας» κατά τον Αριστοτέλη, μίμηση της πράξης ίδιας της ζωής.  Μέσα από το εν λόγω έργο ο θεατής μπορεί να σταθεί κριτικά απέναντι στη χειραγώγηση και την εργαλειοποίηση των συναισθημάτων του  από τα πολιτικοκοινωνικά μοντέλα, να αναστοχαστεί την πορεία και το μέγεθος της ευθύνης του σε «εκκοσμικευμένο» επίπεδο αλλά και σε μεταφυσικό, διάγοντας εν μετανοία μια περίοδο προπαρασκευής για την επανέωση με την προσδοκώμενη πρώτερη κατάσταση, αυτή την πνευματική, την  παραδείσια που κομίζει η βυζαντινή αγιογραφία στην οποία μπορεί εμβόλιμα να μας εισάγει σαν «Θύραθεν παιδεία» μετά το πέρας της αγωνίας.

Η ζωγραφική του Κώστα Ευαγγελάτου είναι τολμηρή, αφαιρετική, μεταμοντέρνα, εννοιακή ως προς την τεχνοτροπία, ρεαλιστική και εύληπτα φυσιοκρατική ως προς τα αισθήματα που ενσωματώνει στον καμβά και εναρμονίζεται πλήρως με την παρούσα πολιτιστική περιπέτεια ανάγοντας τον θεατή σε συν-δημιουργό που αντιδρά βιώνοντας το μετά το “mondo”(μόλις τώρα)  της τέχνης του.