200 ΧΡΟΝΙΑ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ  2021

◘ Διαδικτυακή ομιλία-συζήτηση: Δευτέρα, 25 Οκτωβρίου 2021, 7.30 μ.μ.

Στο πλαίσιο του Κύκλου Ομιλιών-Συζητήσεων για το 1821 η Ιακωβάτειος Βιβλιοθήκη θα πραγματοποιήσει τη δέκατη διαδικτυακή της ομιλία-συζήτηση τη Δευτέρα, 25 Οκτωβρίου, 7.30 μ.μ. Θα μιλήσουν οι εκπαιδευτικοί Όλγα Μαρκέτου, φιλόλογος στο Πετρίτσειο Γυμνάσιο Ληξουρίου, και Βασίλης Μανίκας, φιλόλογος στο 2^ο Λύκειο Αργοστολίου, με θέμα «Η Επανάσταση του 1821 στα σχολικά εγχειρίδια της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» και θα ακολουθήσει συζήτηση.

Θα υπάρξει έγκαιρη ενημέρωση για τον τρόπο παρακολούθησης της διαδικτυακής ομιλίας και για τη διαδικασία συμμετοχής στη συζήτηση, που θα ακολουθήσει.

◘ Τα Εκθέματα του Οκτωβρίου

Σχετικά με τα Εκθέματα του μήνα Οκτωβρίου, τα οποία είναι ήδη αναρτημένα στην ιστοσελίδα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης (http://vivl-lixour.kef.sch.gr/?lang=el): Πρόκειται για δύο πρόσφατες εκδόσεις σχετικές με ζητήματα της Ελληνικής Επανάστασης. Το πρώτο βιβλίο είναι «Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα μάτια των Οθωμανών» του Λεωνίδα Μοίρα. Το δεύτερο βιβλίο είναι του Γιώργου Μαργαρίτη με τίτλο «Ενάντια σε φρούρια και τείχη. Μια μικρή εισαγωγή για την Ελληνική Επανάσταση» -  Τα βιβλία αυτά απόκεινται στο Δανειστικό Τμήμα  της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης.

ΤΟ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΤΗΣ ΙΑΚΩΒΑΤΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΕ ΦΡΟΥΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΙΧΗ.

ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

 Του Γιώργου Μαργαρίτη

          Ο Γιώργος Μαργαρίτης, καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με πλούσιο συγγραφικό έργο, έρχεται με το νέο του βιβλίο να μας δώσει μια μικρή αλλά ουσιαστική εισαγωγή για την Επανάσταση του 1821.

          Ξεκινά ο συγγραφέας από τα προεπαναστατικά χρόνια, αναφερόμενος στις προϋποθέσεις που έπρεπε να υπάρξουν, για να εκραγεί η Ελληνική Επανάσταση, καθώς μελετά και ερμηνεύει το φαινόμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, παρουσιάζει και εξηγεί την πορεία συγκρότησης και άνδρωσης της Φιλικής Εταιρείας. Παρουσιάζει όλες τις παραμέτρους της έναρξης της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες αλλά και την ήττα της. Και συνεχίζει με τα γεγονότα του πρώτου έτους του Αγώνα στην Πελοπόννησο μέχρι την άλωση της Τριπολιτσάς, καθώς τότε ουσιαστικά καταλύεται στην περιοχή η παλαιά εξουσία.

          Επιμένει ο συγγραφέας την προσπάθεια των επαναστατών να καταλάβουν τα φρούρια και τα τείχη της Πελοποννήσου, στα οποία είχαν κλειστεί οι μουσουλμάνοι Οθωμανοί της περιοχής. Και εδώ κυρίως έγκειται η σπουδαιότητα αυτού του βιβλίου: αναδεικνύει το ρόλο των φτωχών στρωμάτων, των αγροτών κυρίως, εκείνων δηλαδή που «αναγκάστηκαν» να μετατραπούν σε στρατιώτες, να πολεμούν τους Οθωμανούς, να ανεβαίνουν στα τείχη, να καταλαμβάνουν τα φρούρια. Ο Γ. Μαργαρίτης, λοιπόν, έρχεται να μας ξαναθυμίσει το πόσο αναγκαία είναι η κοινωνική προσέγγιση και η ταξική ανάλυση όλων εκείνων των φορέων και παραγόντων, που θα δράσουν κατά τη διάρκεια του Αγώνα.

           Ο ρόλος εκείνων των φτωχών στρωμάτων εντάσσεται μέσα σε μια δέσμη συμμαχιών, αντιπαλοτήτων και συγκρούσεων με τα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα. Γιατί οι φτωχοί, ο απλός λαός, όπως θα λέγαμε, δεν παρουσιάζεται εξιδανικευμένος. Είχε τις δικούς του φόβους, τις δικές του ανάγκες, τις δικές του επιδιώξεις. Ζητούσε γη, για να τη δουλέψει, για να ζήσει. Δε ζούσε από μισθούς αλλά από τα λάφυρα της μάχης και της πολιορκίας. Μαζί με τους ηρωισμούς προβάλλονταν και οι απαιτήσεις του για την επιβίωση. Και υπήρχαν περιπτώσεις που διαφοροποιούνταν οι στοχεύσεις και επιδιώξεις των φτωχών πολεμιστών από εκείνες των οπλαρχηγών και των αρχιστρατήγων τους.

          Χαρακτηριστική παραμένει η περίπτωση της πολιορκίας και της άλωσης της Τριπολιτσάς. Είναι γνωστή και η σφαγή που ακολούθησε – όσο και να προσπαθεί να την κρύψει ο ελληνικός εθνικισμός. Γιατί, λοιπόν, συνέβη η σφαγή εκείνη; Το «προαιώνιο» μίσος των υπόδουλων Ελλήνων κατά των κυρίαρχων μουσουλμάνων Οθωμανών δεν είναι αρκετό από μόνο του να δώσει την εξήγηση. Υπογραμμίζει ο ιστορικός Μαργαρίτης: «Ποιο ήταν το διακύβευμα της άλωσης [της Τριπολιτσάς], ποιες ήταν οι αντιθέσεις που δημιουργούσαν εντάσεις και ακύρωναν το όποιο συγκροτημένο σχέδιο για οργανωμένη παράδοση της πόλης; […] Η καταστροφή της πόλης και των κατοίκων της ήταν έργο όλου αυτού του πλήθους των παλιών και νέων στρατιωτών που συνωστίζονταν έξω από τα τείχη της. […] Επρόκειτο για μια πράξη αντίθεσης, ακύρωσης του σχεδίου που προωθούσαν οι επιφανείς, οι άρχοντες, οι επικεφαλής του ελληνικού επαναστατικού στρατοπέδου. Αυτοί ήθελαν το βίος της πόλης και των πολιορκημένων να μεταβιβαστεί είτε σ’ αυτούς προσωπικά είτε σε μια διοίκηση, έναν κρατικό μηχανισμό τον οποίο θα νέμονταν και θα έλεγχαν οι ίδιοι. Οι υπόλοιποι [όλο εκείνο δηλαδή το πλήθος των στρατιωτών] έμεναν έξω από τον λογαριασμό» (σσ. 302-303).

          Το βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη αποτελεί μια αξιόλογη μελέτη, που ανοίγει δρόμους στη σκέψη, καθώς προτείνει μια ουσιαστική μέθοδο προσέγγισης, κατανόησης και ερμηνείας των γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης. Προσπαθεί να εντοπίσει τους μηχανισμούς που εξηγούν την πορεία των γεγονότων. Τίποτε δεν κινείται μόνο του. Τίποτε δεν είναι μονοδιάστατο. Όλα και όλοι διαπλέκονται, συμμαχούν και συγκρούονται… – Το βιβλίο απόκειται στο Δανειστικό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης.

                                                                                            Πέτρος Πετράτος

                                                                                       Φιλόλογος, Δρ Ιστορίας

«Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ»

του Λεωνίδα Μοίρα 

          Πρόκειται για ένα βιβλίο, που προσπαθεί να διερευνήσει τις οθωμανικές αντιλήψεις και αντιδράσεις στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ο συγγραφέας του είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος από το Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης και δρ Οθωμανικής Ιστορίας.

         Αξιοποιώντας ο Λ. Μοίρας τις οθωμανικές πηγές, διεισδύει στον ιδεολογικοπολιτικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ερμηνεύει τις αντιδράσεις της οθωμανικής εξουσίας. Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ πίστευε ότι η Επανάσταση των Ελλήνων είχε αμφισβητήσει τη νόμιμη κυριαρχία του. Επειδή η «ανταρσία» των Ελλήνων υπονόμευε την εξουσία του, προσπάθησε να διαχειριστεί το ζήτημα της υπακοής των υπηκόων του και της συνοχής της αυτοκρατορίας του.

         Παρουσιάζει, επίσης, ο συγγραφέας και ερμηνεύει τις αντιδράσεις των Οθωμανών απέναντι στην εμπλοκή των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στην Ελληνική Επανάσταση. Κατά την οθωμανική αντίληψη οι επεμβάσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σχετίζονταν με τη διαχρονική αντιπαλότητα χριστιανικού και μουσουλμανικού κόσμου αλλά και με την προώθηση των γεωστρατηγικών και οικονομικών συμφερόντων των ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων στην Ανατολή.

         Ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που μας δίνει για τις προσλήψεις και τις εκτιμήσεις των Οθωμανών χρονικογράφων εκείνης της εποχής. Αναφέρεται στο ρόλο της εκπαίδευσης των «Ρωμιών», στην επίδραση του ορθόδοξου κλήρου, στις δραστηριότητες των Φαναριωτών, στο ρόλο του Αλή πασά, στην έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες κ.λπ. Έτσι, εμπλουτίζονται οι γνώσεις μας για την οθωμανική οπτική, καθώς μέχρι τώρα για τα ζητήματα αυτά είχαμε μόνο το βιβλίο του Νικηφόρου Μοσχόπουλου «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Τι έγραψαν οι Τούρκοι ιστοριογράφοι εν αντιπαραβολή και προς τους Έλληνας ιστορικούς», (1960).

          Ο συγγραφέας, τέλος, κάνει λόγο και για τις οθωμανικές αντιδράσεις μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Σοβαρές ήταν οι διαφωνίες και οι εντάσεις που εκδηλώθηκαν από την  οθωμανική πλευρά κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την επίλυση διαφόρων ζητημάτων, όπως η χάραξη της συνοριακής γραμμής, η ρύθμιση κάποιων αποζημιώσεων, το «Αυτοκέφαλο» της Εκκλησίας της Ελλάδας κ.ά.

         Το βιβλίο του Λεωνίδα Μοίρα μας βοηθά να απαλλαγούμε από στερεότυπα. Μακριά από μια εθνοκεντρική αφήγηση και κάποιους ιστορικούς αναχρονισμούς η μελέτη των σύγχρονων οθωμανικών πηγών μας δίνει τη δυνατότητα να αντιληφθούμε την οθωμανική οπτική για την Επανάσταση του 1821, ώστε να αποκτήσουμε σφαιρικότερη εικόνα του ιστορικού πλαισίου, μέσα στο οποίο διαδραματίστηκαν εκείνα τα επαναστατικά γεγονότα. – Το βιβλίο απόκειται στο Δανειστικό Τμήμα της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης.

                                                                                            Πέτρος Πετράτος

                                                                                       Φιλόλογος, Δρ Ιστορίας