Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Which? Travel, της εγκυρότερης καταναλωτικής οργάνωσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Ζάκυνθος βρίσκεται στην κορυφή της Ευρώπης ως ο προορισμός με την μεγαλύτερη αναλογία τουριστών ανά κάτοικο. Για κάθε μόνιμο κάτοικο του νησιού αντιστοιχούν, περισσότερες από 150 τουριστικές διανυκτερεύσεις ανά κάτοικο – ξεπερνώντας κατά πολύ θρυλικούς τουριστικούς προορισμούς όπως η Βενετία, η Βαρκελώνη, το Άμστερνταμ, το Ντουμπρόβνικ και η Σαντορίνη…
Πηγή ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ

Όταν ένας κάτοικος “φιλοξενεί” 150 τουρίστες: Το αθέατο κόστος της υπερφόρτωσης

Για τη Ζάκυνθο των 40.000 μόνιμων κατοίκων, η αναλογία των 150 τουριστικών διανυκτερεύσεων ανά κάτοικο μεταφράζεται σε 6.000.000 διανυκτερεύσεις κάθε χρόνο – δηλαδή τουλάχιστον 800.000 με 1.000.000 επισκέπτες σε ετήσια βάση, εστιάζοντας κυρίως στους 4-5 μήνες της υψηλής περιόδου. Αυτό ισοδυναμεί με μια αστική πίεση που πολλαπλασιάζει τον πληθυσμό του νησιού κατά 5 έως 10 φορές – χωρίς τις αντίστοιχες υποδομές.

Μαύρη πρωτιά που σοκάρει

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος αυτής της πίεσης, αξίζει να αναφέρουμε πως η Βαρκελώνη καταγράφει 70 διανυκτερεύσεις/κάτοικο, η Λισαβόνα 62, ενώ η Βενετία – σύμβολο του υπερτουρισμού – φτάνει τις 80. Η Ζάκυνθος, με πληθυσμό περίπου 40.000 κατοίκους, σηκώνει στους ώμους έναν «πολύ βαρύ χάρτινο πύργο»! Πρόκειται για ένα ασύμμετρο και επικίνδυνο φορτίο, χωρίς καμία οργανωμένη στρατηγική διαχείρισης. Αντιθέτως, οι παραπάνω πόλεις – αν και πολύ βεβαρημένες (!!!) – έχουν ήδη προχωρήσει σε μελέτες, περιορισμούς, φόρους, ρυθμιστικά πλαίσια.
Η Ζάκυνθος, όμως, φαίνεται να βαδίζει χωρίς φρένα, χωρίς έλεγχο, χωρίς σχέδιο.

Η άβολη αλήθεια πίσω από τη “χρυσή βιτρίνα” του τουρισμού

Η Ζάκυνθος δεν είναι απλώς γεμάτη. Είναι καταπονημένη.
•Οι υποδομές αδυνατούν να ανταποκριθούν.
•Το οδικό δίκτυο έχει φτάσει στα φυσικά του όρια.
•Η ύδρευση, η αποχέτευση, η διαχείριση απορριμμάτων, τα νοσοκομεία και οι υπηρεσίες ασφαλείας είναι νεκρά ήδη ή υπολειτουργούν.
•Το οικοσύστημα του νησιού – από τις παραλίες μέχρι τον βιότοπο της χελώνας caretta caretta – κινδυνεύει να καταρρεύσει μη αναστρέψιμα.

Ο επενδυτικός πυρετός – Ενθουσιασμός ή συλλογική τύφλωση;

Καθημερινά βλέπουμε ντόπιους και εξωγενείς επενδυτές να “ποντάρουν” στη Ζάκυνθο, χτίζοντας δωμάτια, βίλες, μπαρ και πισίνες. Πόσοι από αυτούς αναρωτήθηκαν:
•Πόσο αντέχει η γη;
•Πόσο αντέχει ο κοινωνικός ιστός;
•Πόσος τουρισμός είναι αρκετός;
Το μοντέλο all summer, all rooms, all-in δεν είναι στρατηγική· είναι καταναγκαστικός πλουτισμός χωρίς αύριο. Κι όταν έρθει το “κραχ”, οι μόνοι που θα μείνουν πίσω θα είναι οι κάτοικοι, με κατεστραμμένο φυσικό και αστικό περιβάλλον.

Η οικονομία της μονοκαλλιέργειας – Ένα ρίσκο με το 100% του νησιού στο τραπέζι

Με το 97% του ΑΕΠ της Ζακύνθου να εξαρτάται άμεσα ή έμμεσα από τον τουρισμό, η οποιαδήποτε κρίση – οικονομική, γεωπολιτική, περιβαλλοντική ή καιρική – μπορεί να γονατίσει το νησί.
Η εμπειρία της πανδημίας δεν δίδαξε τίποτα. Αντί για αναδιάρθρωση, είδαμε προσθήκη κλινών, επέκταση αεροπορικών συνδέσεων, πλακόστρωση κάθε τετραγωνικού για TikTok εμπειρίες.

Τεχνοκρατική διάγνωση: Μοντέλο χωρίς μέλλον

Εάν η Ζάκυνθος συνεχίσει με αυτόν τον ρυθμό:
•Σε 5 χρόνια, βασικές υπηρεσίες θα λειτουργούν μόνο για τον επισκέπτη – όχι για τον κάτοικο.
•Σε 10 χρόνια, το νησί δεν θα προσελκύει τουρισμό υψηλής ποιότητας, αλλά χαμηλού κόστους μαζικό πακέτο – με συνεπακόλουθο την οικονομική και πολιτιστική υποβάθμιση.
•Σε 15 χρόνια, η επένδυση σε τουριστικά ακίνητα δεν θα αποδίδει – διότι κανείς δεν θέλει να επιστρέψει εκεί που έζησε χάος.
Το νησί κινδυνεύει να “βουλιάξει” – όχι μεταφορικά, αλλά κυριολεκτικά, κάτω από το βάρος της τουριστικής του φούσκας.

Υπερτουρισμός: Ο πλούτος που φέρνει χρεοκοπία

Η εντύπωση ότι ο υπερτουρισμός «φέρει ευημερία» είναι ίσως η μεγαλύτερη αυταπάτη που έχει ριζώσει στη συλλογική συνείδηση της Ζακύνθου. Στην πραγματικότητα, η τοπική οικονομία λειτουργεί ως σωλήνας διοχέτευσης πλούτου προς τρίτους, ενώ το νησί, τα παιδιά του, το μέλλον του, αναλαμβάνει όλο το κόστος – οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό.
•Ποιος κερδίζει; Οι μεγάλοι tour operators του εξωτερικού, της Ελλάδας και τα “ντόπια παρακλάδια” που έβαλαν “πολύ πλάτη” για να οδηγηθούμε στην καταστροφή (που όταν συμβεί, θα είναι οι πρώτοι που θα έχουν εξαφανιστεί με γεμάτους λογαριασμούς…) και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. Το νησί γεμίζει, αλλά τα έσοδα φεύγουν…
•Ποιος πληρώνει; Οι κάτοικοι. Οι υποδομές (νερό, σκουπίδια, αποχέτευση) πιέζονται αφόρητα, οι δρόμοι καταρρέουν, τα σχολεία και τα νοσοκομεία υποστελεχώνονται, ενώ οι ίδιοι οι πολίτες χάνουν ποιότητα και τη ζωή τους.
•Ποιοι δουλεύουν; Κατά κύριο λόγο εισαγόμενα εργατικά χέρια παντού. Η συντριπτική πλειοψηφία του προσωπικού στις τουριστικές επιχειρήσεις και τις κατασκευές δεν είναι Ζακυνθινοί ούτε εμπεριέχουν τοπικά συμφέροντα… με αποτέλεσμα τα μεροκάματα να εξάγονται – όχι να επανεπενδύονται τοπικά.
•Τι καταναλώνεται; Από τα τρόφιμα μέχρι το πόσιμο νερό, από το κρέας έως τα προϊόντα διατροφής, από τα υλικά οικοδομών μέχρι τα έπιπλα και τα μηχανήματα, το 95% των αγαθών είναι εισαγόμενο. Η τοπική παραγωγή δεν επαρκεί – δεν υποστηρίζεται – για να τροφοδοτήσει ούτε τις τοπικές ανάγκες.
•Με τι χρηματοδοτείται τέτοιου είδους “ανάπτυξη”; Με δάνεια, leasing, τραπεζική μόχλευση και χρηματοδότηση από funds που ελέγχουν ή συμμετέχουν στην τουριστική επέκταση. Στην πλειοψηφία με εφάπαξ, με μαύρο χρήμα, με ξέπλυμα, με μη καταβληθέντα, με κλεμμένα πάσης φύσεως και παρανομία. Η υπεραξία καταλήγει σε υποθήκες και χρέη, όχι σε καθαρό πλεόνασμα για την τοπική οικονομνία και κοινωνία.
Ο υπερτουρισμός είναι ένας μηχανισμός παραγωγής εικονικού πλούτου: γεμίζει τον τόπο με τουρίστες, αλλά αφήνει πίσω κούραση, φθορά, χρέος και μαζική εξάρτηση από δυνάμεις έξω από το νησί. Οι πραγματικοί αποδέκτες της “τουριστικής επιτυχίας” είναι οι τράπεζες, οι tour operators και τα funds. Κατά βάση, όχι ο Ζακυνθινός που ξέραμε, ούτε το μέλλον του…
Το αποτέλεσμα; Ένα τουριστικό μοντέλο βραχυπρόθεσμου πλουτισμού, που στηρίχθηκε στο “όσο περισσότεροι, τόσο καλύτερα” — αλλά που σήμερα απειλεί να καταπιεί το ίδιο το νησί.

Χαμένες ευκαιρίες: Όταν η Ζάκυνθος θα μπορούσε να δείξει άλλον δρόμο

Μέσα στον θόρυβο των chart flights και του μαζικού τουρισμού, η Ζάκυνθος είχε – και έχει – όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα για να αναπτύξει ένα εντελώς διαφορετικό τουριστικό αφήγημα: με βάση την τοπική της μεταποίηση, την αγροτική της παραγωγή, τον πολιτισμό, την τοπική ταυτότητα, την πλούσια ιστορία, και το μοναδικό φυσικό τοπίο. Θα μπορούσε να γίνει παράδειγμα αγροτουρισμού, οικοτουρισμού, πολιτιστικού τουρισμού (το νησί της μουσικής, της ζωγραφικής και της ποίησης) και ήπιων εμπειριών με προστιθέμενη αξία – αν υπήρχε σχεδιασμός, προστασία και προβολή. Ο θρησκευτικός της πλούτος, με την παρουσία του Αγίου Διονυσίου, θα μπορούσε να αποτελέσει σταθερό άξονα ήπιας επισκεψιμότητας όλο τον χρόνο. Αντ’ αυτού, η Ζάκυνθος επέλεξε να «πουλήσει» το Ναυάγιο, τη φθηνή διασκέδαση, τα πάρτι της «λευκής σκόνης» και το “sun & fun”, μετατρέποντας το νησί σε αποθήκη φιλοξενίας τουριστών χωρίς αναγνωρίσιμη ταυτότητα. Το brand της Ζακύνθου λεηλατήθηκε, κι αυτό δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά πράξη με συγκεκριμένα πρόσωπα, ευθύνες και συνέπειες.

Αν δεν αλλάξουμε πορεία, θα μείνουμε με τα ερείπια του τουρισμού

Η Ζάκυνθος βρίσκεται πλέον σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή.
Δεν είναι υπερβολή. Είναι διαπίστωση τεκμηριωμένη, με στοιχεία, διεθνείς συγκρίσεις και καθημερινή εμπειρία. Η “επιτυχία” της πρωτιάς στον υπερτουρισμό δεν είναι παρά το καμπανάκι της κατάρρευσης. Οι τοπικοί άρχοντες – όσοι κρατούν το τιμόνι – σφυρίζουν αδιάφορα, ενώ ο τόπος φλέγεται.
Οι κρατικοί φορείς «μοιράζουν καθρεφτάκια», αντί να επενδύουν στη θωράκιση των υποδομών. Η Τοπική Αυτοδιοικηση είναι ανίκανη να εμπνευσει, να αλλάξει, να δημιουργήσει. Το Επιμελητήριο ψάχνει 15 χρόνια να αποφασίσει ώστε να καταγράψει επιστημονικά την φέρουσα ικανότητα. Οι Ξενοδόχοι έχουν 4 τοπικους συλλόγους για να είναι όλοι πρόεδροι. Στην σίτιση, μεταφορές και επικοινωνίες, ένα χάος για το ποιος θα «ξεντώσει το βρακί του»… Οι επιχειρηματίες – μικροί και μεγάλοι – συνεχίζουν να χτίζουν πάνω στα ερείπια του σεισμού του 1953, πάνω σε κινούμενη άμμο, κυνηγώντας την τελευταία “καλή σεζόν”, χωρίς να βλέπουν τον γκρεμό μπροστά…
Αν δεν τολμήσουμε να ανακόψουμε την πορεία προς την τουριστική υπερφόρτωση, αν δεν θέσουμε πλαφόν, όρια, νέους κανόνες, αν δεν μιλήσουμε ανοιχτά για την «αποανάπτυξη», τότε το νησί θα βουλιάξει. Όχι από έλλειψη τουριστών, αλλά από το ίδιο του το βάρος.
Τελευταία ευκαιρία.
Όχι άλλη σιωπή. Όχι άλλο ψέμα. Όχι άλλη στρέβλωση του “αναπτυξιακού” ονείρου.
Αλλιώς, πολύ σύντομα, η Ζάκυνθος δεν θα είναι νησί τουρισμού – αλλά παράδειγμα προς αποφυγή.
Κάλεσμα: Τώρα είναι η ώρα να μιλήσουμε, να αποφασίσουμε, να αλλάξουμε
Η Ζάκυνθος δεν αντέχει άλλη σιωπή. Ο υπερτουρισμός δεν είναι πρόοδος – είναι αδιέξοδο. Κανείς δεν θα μας σώσει απ’ αυτό που εμείς ανεχόμαστε. Ούτε τα υπουργεία, ούτε οι τουριστικοί πράκτορες, ούτε οι τραπεζικοί δείκτες.
Τα παιδιά μας φεύγουν και δεν γυρίζουν, οι 40.000 κάτοικοι είναι 50% μόνιμοι κάτοικοι – 50% φερτοί, τα παιδιά των «αρίστων τουριστικά οικογενειών» σύντομα θα μεγαλώνουν «στας Αθήνας» για να μην καταλήξουν «θύματα», ιδιωτικά σχολεία που ψιθυρίζονται δεν θα σώσουν την εκπαιδευτική κατάντια, η εγκληματικότητα έχει το πάνω χέρι παντού!
Μονάχα οι ίδιοι οι κάτοικοι του νησιού μπορούν να απαιτήσουν όριο, σχέδιο, ισορροπία.

Ήρθε η στιγμή για:

• Δημόσια διαβούλευση για τη φέρουσα ικανότητα του νησιού.
  •Χάρτη κορεσμού για τις τουριστικές περιοχές.
  •Στήριξη της τοπικής παραγωγής με φορολογικά και θεσμικά κίνητρα.
  •Επένδυση σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού και επανασύνδεση με τη ζωντανή κοινότητα.
  Αν δεν γίνει τώρα αυτή η συζήτηση, θα τη φέρει η κατάρρευση.
  Και τότε, δεν θα έχει πια κανένα νόημα.
  Η επιλογή δεν είναι τουρισμός ή όχι.
  Είναι τουρισμός με σχέδιο ή διάλυση χωρίς επιστροφή.

imerazante.gr