Έτσι διαφαίνεται μια προοπτική για την δημιουργία τεχνητών υφάλων στον θαλάσσιο χώρο γύρω από τα νησιά μας: Πολλές χώρες φροντίζουν για την δημιουργία τεχνητών υφάλων με κύριο σκοπό την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού, όμως με αυτούς τους τεχνητούς υφάλους επιτυνχάνεται επίσης περιβαλλοντική προστασία - διατήρηση βιοποικιλότητας με την παροχή νέων ενδιαιτημάτων στη θαλάσσια ζωή, αλλά και εμπλουτισμός ιχθυαποθεμάτων ειδικά σε «πτωχούς» βυθούς ή υποβαθμισμένα/εξαντλημένα αλιευτικά πεδία. Γενικά δίνεται ώθηση στην τοπική, περιφερειακή και κατ’επέκταση Εθνική οικονομία. Τα ποντιζόμενα στοιχεία μπορεί να είναι σχεδιασμένα τεχνητά ενδιαιτήματα, αλλά τα πραγματικά πλοία και αεροσκάφη που ποντίζονται κατά καιρούς έχουν ιδιαίτερο εδνιαφέρον και για τον καταδυτικό τουρισμό.

Προτείνεται να ζητηθεί η παραχώρηση του «ΠΤΜ Κεφαλληνία» με σκοπό την πόντιση του ως τεχνητού υφάλου στον θαλάσσιο χώρο των νησιών μας. Σημειώνεται ότι το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε τον πρόωρο παροπλισμό του «Κεφαλληνία» με σκοπό τον προσπορισμό ανταλλακτικών για τα άλλα τρία του ίδιου τύπου, επομένως ακόμη και αν δεν θεωρηθεί δυνατή η παραχώρηση του συγκεκριμένου, εναλλακτικά προτείνεται να ζητηθεί η παραχώρηση του αερόστρωμνου «ΠΤΜ Ιθάκη» (L-181) που ενδεχομένως επίκειται στο όχι πολύ μακρινό μέλλον.

Το 2001 το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.) παρέλαβε τα πρώτα 3 από συνολικά 4 αερόστρωμνα αποβατικά σκάφη (“Air-Cushion Landing Craft”, περισσότερο γνωστά από τους εμπορικούς τύπους τέτοιων σκαφών ως “hovercraft”), με το 4ο να παραλαμβάνεται το 2005. Τα σκάφη αυτά χαρακτηρίζονται ως Πλοία Ταχείας Μεταφοράς (Π.Τ.Μ.) και υπάγονται στην Διοίκηση Αμφιβίων Δυνάμεων (Δ.Α.Δ.) του Αρχηγείου Στόλου που έχει έδρα τον Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Τα σκάφη αυτού του τύπου ανήκουν στην κλάση “Zubr” (ή “зубр” που σημαίνει Βίσωνας, ενώ στο ΝΑΤΟ έχει την κωδική ονομασία “Pomornik”), και τα πρώτα από αυτά υπηρετούσαν από το 1988 με το τότε Σοβιετικό Πολεμικό Ναυτικό (από το 1992 ως Ρωσικό Πολεμικό Ναυτικό). Σήμερα αποτελούν τα μεγαλύτερα σε μέγεθος πλοία αυτού του είδους στον κόσμο, όχι μόνο στρατιωτικά αλλά σε χρήση οπουδήποτε στον κόσμο (όπως πληροφορούμαστε και από εδώ: www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-hovercraft-naval).

Στην Ελλάδα τα ονομάζουμε τύπου/κλάσης “Κεφαλληνία” καθώς έτσι ονομάστηκε το πρώτο που τέθηκε σε υπηρεσία εδώ, το «ΠΤΜ Κεφαλληνία» (L-180) που ναυπηγήθηκε στην Αγ.Πετρούπολη της Ρωσίας το 1993, υπηρετούσε από το 1994 στο Ρωσικό Ναυτικό και παραλήφθηκε από την χώρα μας στις 22 Ιανουαρίου 2001. Το δεύτερο ονομάστηκε «ΠΤΜ Ιθάκη» (L-181), ναυπηγήθηκε το 1992 στην Θεοδοσία της Ουκρανίας και παραλήφθηκε από το Π.Ν. στις 2 Μαρτίου 2001. Το τρίτο ονομάστηκε «ΠΤΜ Ζάκυνθος» (L-183), ναυπηγήθηκε το 2001 στην Αγ.Πετρούπολη της Ρωσίας και παραλήφθηκε από το Π.Ν. στις 5 Οκτωβρίου 2001. Σύμφωνα με πληροφορίες στον ιστότοπο του Πολεμικού Ναυτικού παροπλίστηκε στις 12 Μαΐου 2010. Το τέταρτο «ΠΤΜ Κέρκυρα» (L-182), ναυπηγήθηκε το 2004 στην Αγ.Πετρούπολη και παραλήφθηκε από το Π.Ν. στις 4 Ιανουαρίου 2005.

Τα Ελληνικά σκάφη έχουν μήκος 57,3 μ., πλάτος 25,6 μ., εκτόπισμα 555 τόνων, πλήρωμα 30 περίπου ατόμων, μέγιστη ακτίνα δράσης 300 μίλια και μπορούν να επιχειρούν με ταχύτητα 30-40 κόμβων σε κατάσταση θαλάσσης (αναφέρεται στον πραγματικό κυματισμό σε μια περιοχή) μέχρι «4» στην κλίμακα “Douglas” (ταραγμένη θάλασσα με μέγιστο ύψος κύματος 2,5 μ. που χονδρικά αντιστοιχεί σε 5 Beaufort). Είναι ικανά να κινούνται με μέγιστη ταχύτητα 60 κόμβων (111 χιλ. Την ώρα!) και να υπερπηδούν εμπόδια μέγιστου ύψους 1,6μ. μεταφέροντας 130 τόνους φορτίου ( 3 κύρια άρματα μάχης 50 τόνων ή 8 τεθωρακισμένα οχήματα μάχης/αμφίβια άρματα ή 10 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού ή 500 εξοπλισμένους πεζοναύτες). Χαρακτηριστικοί είναι οι 3 αεριοστρόβιλοι 10.000 ίππων που βρίσκονται στο πρυμναίο τμήμα και χρησιμοποιούνται για την πρόωση του σκάφους ενώ άλλοι 2 ίδιου τύπου χρησιμοποιούνται για την αιώρηση. Η ταχύτητα και η ευκολία με την οποία αποβιβάζουν στρατεύματα και υλικό σε ακτές είναι τα σημαντικά χαρακτηριστικά που προσθέτουν στις Ένοπλες Δυνάμεις, ειδικά σε περίπτωση ανάγκης ενίσχυσης δυνάμεων σε νήσους και παραθαλάσσιες περιοχές.

Τεχνητοί ύφαλοι στον βυθό:

Η συνεισφορά τους στο περιβάλλον, την αλιεία και τον τουρισμό. 

Εντοπισμένα ή μη, τα ναυάγια αποτελούν κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας, δείγμα της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου και εθνικό πόλο έλξης για δύτες - επισκέπτες του βυθού. Μα υπάρχουν και εκείνα που δεν αποτελούν ιστορικά μνημεία αλλά ποντίζονται με σκοπό τη δημιουργία τεχνητών υφάλων οι οποίοι λειτουργούν ως βιότοποι πλήθους θαλάσσιων οργανισμών (για την αναβάθμιση πτωχών βυθών και τον εμπλουτισμό αλιευτικών πεδίων) αλλά και ως υποβρύχιοι πόλοι έλξης. Ένα ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα των τεχνητά προκλημένων ναυαγίων (που μπορεί να περιλαμβάνει ακόμη και αεροσκάφη ή και οχήματα) είναι ότι προετοιμάζονται (με καθαρισμό από τοξικές για το περιβάλλον ουσίες και διάνοιξη επιπλέον ανοιγμάτων για ενίσχυση της ασφάλειας των δυτών) και τοποθετούνται (σε σχετικά ρηχά και προστατευμένα νερά) κατόπιν προσεκτικού σχεδιασμού για την βελτιστοποίηση της συνεισφοράς τους στο περιβάλλον, την αλιεία και τον τουρισμό, αποτελώντας ιδιαιτέρως ασφαλή (ως ελεγχόμενα κατά την προετοιμασία) και φιλόξενα (ως ελεγχόμενα για τις παραμέτρους και τις επικρατούσες συνθήκες) καταδυτικά σημεία.

Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές χώρες φροντίζουν για την δημιουργία τεχνητών υφάλων με κύριο σκοπό την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού. Η Μάλτα πόντισε το πρώτο σκάφος το 1999 και μόνο μέσα στο 2016 πόντισε ακόμη δύο. Η Κύπρος πόντισε το πρώτο σκάφος το 2015 (πρώην πολεμικό «Κερύνεια» στην Αγία Νάπα) και μέχρι σήμερα έχει ποντίσει συνολικά 5 σκάφη. Πολλές χώρες σήμερα επιλέγουν και αεροσκάφη που έχουν αποσυρθεί, ενδεικτικά: η Βουλγαρία το 2011 πόντισε στη Μαύρη Θάλασσα πρώην κυβερνητικό πολιτικό αεροσκάφος «Tupolev Tu-154», η Τουρκία το 2016 στο ανατολικό Αιγαίο πολιτικό αεροσκάφος «Airbus A300», ενώ η Ιορδανία το 2017 στον Κόλπο της Άκαμπα στην Ερυθρά Θάλασσα πρώην στρατιωτικό αεροσκάφος «Lockheed C-130 Hercules». Υπάρχει πολύ καλός λόγος για αυτό: τα αεροσκάφη που καταλήγουν στο βυθό αποτελούν επισκέπτες ενός ξένου σε αυτά κόσμου, και χαρακτηρίζονται έντονα από αυτήν την αντίθεση. Έτσι τα ναυάγια αεροσκαφών πάντοτε ασκούσαν και ασκούν ιδιαίτερη γοητεία σε όσους τα επισκέπτονται και ίσως αποτελούν επιδιωκόμενο καταδυτικό αξιοθέατο με διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον παγκοσμίως.

Η εκστρατεία δημοσιότητας και προβολής στο σύγχρονο περιβάλλον διάχυσης της πληροφορίας, από μόνη της αποτελεί ένεση γοήτρου και αναγνωρισιμότητας της χώρας ως καταδυτικού προορισμού, προσελκύοντας έτσι δύτες που δεν ενδιαφέρονται μόνο για τα ναυάγια αλλά για μια περιοχή όπου οι ίδιοι οι ντόπιοι (σε εθνική κλίμακα) παίρνουν σοβαρά την κατάδυση. Στους επισκέπτες δημιουργείται αίσθηση αξιοπιστίας για την εξυπηρέτηση που θα τους προσφέρει αυτή η χώρα-προορισμός πριν καν φθάσουν εκεί, από την ώρα ακόμη που στην άνεση του σπιτιού τους χαζεύουν μέρη για τις διακοπές τους!

Δυστυχώς ή ευτυχώς η οικονομική ανάπτυξη αποτελεί το κίνητρο για αφύπνιση της πρωτοβουλίας, και όχι η περιβαλλοντική υγεία που αποτελεί σημαντικότερο στόχο ως πιο ευαίσθητο στην καταστροφή και δυσκολότερο στην ανάκαμψη, κεφάλαιο της κληρονομιάς του ανθρώπου. Όπως και να έχει ας ξεκινήσουμε από το τουριστικό προϊόν. Οι δύτες-επισκέπτες μιας παραθαλάσσιας χώρας θέλουν να δουν θαλάσσια ζωή, ναυάγια, ενάλια σπήλαια και άλλους γεωλογικούς σχηματισμούς (π.χ. βάραθρα, χαράδρες ακόμη και εντυπωσιακούς τοίχους). Η Ελλάδα βρίσκεται στη Μεσόγειο, μια ασφαλή θάλασσα με ήπιο κλίμα και υδρογραφικά χαρακτηριστικά (έλλειψη ισχυρών παλιρροϊκών ρευμάτων, υψηλές θερμοκρασίες νερού, ορατότητα κάτω από την επιφάνεια κτλ.) -δεν είναι τυχαίο ότι αποτέλεσε κοιτίδα εκλεπτυσμένων πολιτισμών από την αρχαιότητα- που όχι μόνο επιτρέπουν τις καταδύσεις σχεδόν ολοχρονικά (έστω και με διακοπές) αλλά αποτελούν ιδανικό περιβάλλον άσκησης αυτής της δραστηριότητας. Επιπλέον είναι μια ασφαλής χώρα με πλήθος πολιτιστικών, γαστρονομικών, οικοτουριστικών, αθλητικών και λοιπών θεματικών δραστηριοτήτων που απευθύνονται και κρατούν απασχολημένα όλα τα μέλη μιας ομάδας ή οικογένειας. Ακούγεται σαν ιδανικός τουριστικός προορισμός, έτσι δεν είναι..? 

Αλλά αν και η Ελλάδα διαθέτει όλα τα παραπάνω, διακρίνεται από τον ιδιαίτερο γεωγραφικό (οριζόντιο) διαμελισμό και από την διασπορά όλων αυτών των καταδυτικών αξιοθέατων. Σε κάποιες περιοχές κάποια ιδιαίτερα προβλήματα έχουν ανακύψει κατά περιόδους που αφορούν υποβάθμιση του βυθού, μείωση της βιοποικιλότητας μιας περιοχής και τελικά έλλειψη καταδυτικού ενδιαφέροντος (μιλώντας και επιχειρηματικά). Και από όλα τα παραπάνω φυσικά δεν μπορούμε να βελτιώσουμε τη γεωμορφολογία (τα σπήλαια και τους βυθούς – ως είδη εδάφους), αλλά μπορούμε να βελτιώσουμε τα ναυάγια (δεν εννοούμε βεβαίως τα ιστορικά αλλά τα τεχνητά) και τον πλούτο της θαλάσσιας ζωής. Έτσι διαμορφώνεται η ανάγκη να προσθέσουμε στον βυθό σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, τεχνητούς υφάλους αξιοποιώντας και παροπλισμένα πλοία και αεροσκάφη (είτε άλλες δομές π.χ. τεχνητούς ογκόλιθους και άλλα δομικά στοιχεία – που όμως δεν μοιράζονται το ίδιο καταδυτικό ενδιαφέρον με τα ποντισμένα πλοία, αεροσκάφη, οχήματα) ώστε να αναβαθμίσουμε φτωχούς βυθούς και να εμπλουτίσουμε τους πληθυσμούς των θαλάσσιων ειδών (αλλά παράλληλα και τα αλιευτικά πεδία).

Επομένως με την δημιουργία τεχνητών υφάλων, η περιβαλλοντική προστασία (διατήρηση βιοποικιλότητας), η αλιευτική πολιτική (εμπλουτισμός ιχθυαποθεμάτων) και ο τουρισμός (ώθηση περιφερειακής και Εθνικής οικονομίας), γίνονται ένα. Γίνονται Αναβάθμιση του περιβάλλοντος και Ανάπτυξη της οικονομίας.

Τηλέμαχος Μπεριάτος

Οκτώβριος 2025

Εικόνες:

1. Θυρεός «ΠΤΜ Κεφαλληνία» (L-180), Πολεμικό Ναυτικό

2. «ΠΤΜ Κεφαλληνία» (L-180), Πολεμικό Ναυτικό

3. «ΠΤΜ Ιθάκη» (L-181), Πολεμικό Ναυτικό

4. Πολεμικό σκάφος Κερύνεια

5. Τεχνητός ύφαλος Κερύνεια (ποντίστηκε 2015)