Η “σιωπηλή επιδημία” της άνοιας: Ομιλία της Δρ. Βασιλικής Λεβεντάκου στο Αργοστόλι

Η Δρ. Βασιλική Λεβεντάκου, Στατιστικός και Οικονομολόγος, παρουσίασε με πληρότητα και επιστημονική τεκμηρίωση τη “σιωπηλή επιδημία” της άνοιας, κατά την εκδήλωση για την άνοια που διοργάνωσε ο “Φάρος” στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη Αργοστολίου. Μέσα από στατιστικά στοιχεία, ιστορική αναδρομή, κοινωνικές διαστάσεις και σύγχρονες εξελίξεις, ανέδειξε το μέγεθος της πρόκλησης που συνιστά η άνοια για τις οικογένειες, την κοινωνία και τα συστήματα υγείας.

Ορισμός και μορφές της άνοιας

Η κ. Λεβεντάκου εξήγησε πως ο όρος “άνοια” αναφέρεται στην έκπτωση γνωστικών λειτουργιών, όπως η μνήμη, η αντίληψη και η κρίση, που εμποδίζουν την καθημερινή λειτουργικότητα και την ανεξάρτητη διαβίωση. Τόνισε ότι η νόσος Alzheimer είναι η κυριότερη μορφή άνοιας, υπεύθυνη για το 60-70% των περιπτώσεων, ενώ άλλες μορφές περιλαμβάνουν την αγγειακή άνοια (20%), την άνοια με σωμάτια Lewy (10-15%), τη μετωποκροταφική άνοια (2-5%) καθώς και μορφές που σχετίζονται με το αλκοόλ ή νευροεκφυλιστικά νοσήματα όπως η νόσος του Huntington.

Αναφέρθηκε επίσης στην παλαιότερη χρήση του όρου “γεροντική άνοια”, που πλέον έχει εγκαταλειφθεί, καθώς η επιστήμη έχει εξελιχθεί και αναγνωρίζει πιο συγκεκριμένες παθολογικές μορφές.

Ιστορική αναδρομή: Από τον Alois Alzheimer έως σήμερα

Η κ. Λεβεντάκου αναφέρθηκε στην περίπτωση της Αουγκούστε Ντέτερ , ασθενούς του βαυαρού νευρολόγου Alois Alzheimer στις αρχές του 20ού αιώνα. Όπως σημείωσε, τα συμπτώματα που παρουσίαζε η ασθενής (απώλεια μνήμης, ψευδαισθήσεις, παρανοϊκή συμπεριφορά) και οι εγκεφαλικές αλλοιώσεις που εντοπίστηκαν μετά τον θάνατό της αποτέλεσαν την πρώτη περιγραφή της νόσου Alzheimer.

Οι πρωτεΐνες που καταστρέφουν τον εγκέφαλο

Η Δρ. Λεβεντάκου εξήγησε ότι οι πρωτεΐνες αμυλοειδές και ΤΑΥ (TAU) επικάθονται στους νευρώνες του εγκεφάλου, προκαλώντας τη δημιουργία πλακών και, τελικά, τον θάνατο των κυττάρων. Αυτός είναι ο μηχανισμός που οδηγεί στην εκφύλιση του εγκεφαλικού ιστού και την εμφάνιση των συμπτωμάτων της άνοιας.

Φαρμακευτικές εξελίξεις και ελπίδες

Αναφερόμενη στη φαρμακευτική αγωγή, υπογράμμισε ότι τα παλαιότερα φάρμακα στόχευαν στη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των νευρώνων, χωρίς να επηρεάζουν την ίδια τη νόσο. Ωστόσο, από το 2021 εμφανίστηκαν νέα φάρμακα που δρουν ενάντια στις πλάκες αμυλοειδούς. Παρουσίασε στοιχεία από μεγάλες κλινικές μελέτες (πάνω από 3.500 ασθενείς) για ένα ενέσιμο φάρμακο που εγκρίθηκε αρχικά από τον FDA στις ΗΠΑ το 2023, απορρίφθηκε από την Ευρώπη το 2024 και αναμένεται να εγκριθεί το 2025.

Η παγκόσμια διάσταση της νόσου

Η παγκόσμια εξάπλωση της άνοιας είναι ραγδαία. Το 2021 υπήρχαν 57 εκατομμύρια ασθενείς, ενώ το 2050 ο αριθμός αναμένεται να φτάσει τα 158 εκατομμύρια. Τόνισε ότι το 60% των πασχόντων ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, ποσοστό που αναμένεται να φτάσει το 70%.

Το κόστος της άνοιας και η άτυπη φροντίδα

Η Δρ. Λεβεντάκου παρουσίασε τα εντυπωσιακά στοιχεία για το κόστος της άνοιας: το 2019 ανήλθε στα 1,3 τρισ. δολάρια, με το 50% να αφορά άτυπη φροντίδα από συγγενείς και φίλους, το 34% κοινωνική φροντίδα και μόνο το 16% ιατρικές υπηρεσίες. Τόνισε ότι η άτυπη φροντίδα αποτελεί τη μεγαλύτερη συνιστώσα του κόστους, ιδιαίτερα στις χώρες με χαμηλό εισόδημα.

Παρατήρησε δε πως οι επενδύσεις στην έρευνα είναι δυσανάλογα μικρές σε σχέση με το οικονομικό βάρος της νόσου.

Στρατηγικές πρόληψης και τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου

Η κ. Λεβεντάκου σημείωσε ότι το 50% των περιπτώσεων άνοιας μπορεί να προληφθεί εφόσον αντιμετωπιστούν 14 τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου. Ανάμεσά τους η υπέρταση, η παχυσαρκία, η κατάθλιψη, η σωματική αδράνεια, η κακή διατροφή, η απομόνωση, η κακή όραση και ακοή.

Τα στάδια της άνοιας και οι ενδείξεις

Παραπέμποντας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η Δρ. Λεβεντάκου περιέγραψε τα στάδια της άνοιας με στόχο την καλύτερη κατανόηση από τους φροντιστές. Στο αρχικό στάδιο, το άτομο έχει μικρές δυσκολίες στην καθημερινότητα, ξεχνάει λέξεις ή πρόσωπα, χάνει αντικείμενα και δείχνει αποπροσανατολισμένο. Στο μεσαίο στάδιο, η ανεξαρτησία χάνεται, υπάρχει ανάγκη βοήθειας στην προσωπική φροντίδα, ενώ εμφανίζονται διαταραχές στην αντίληψη και τη συμπεριφορά. Το τελικό στάδιο χαρακτηρίζεται από πλήρη εξάρτηση, απώλεια αναγνώρισης προσώπων και περιορισμό της κινητικότητας και της επικοινωνίας.

Ο φροντιστής στο επίκεντρο

Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στον ρόλο του φροντιστή, ο οποίος συχνά σηκώνει τεράστιο συναισθηματικό και σωματικό βάρος. Η κ. Λεβεντάκου μίλησε για τα συναισθήματα θλίψης, ενοχών, θυμού και μοναξιάς που βιώνουν οι φροντιστές, ενώ υπογράμμισε την ανάγκη υποστήριξής τους από το κράτος, τις δομές υγείας και την οικογένεια. Τόνισε ότι η φροντίδα του ίδιου του φροντιστή είναι κρίσιμη για να συνεχίσει να προσφέρει.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Άνοια

Η ομιλήτρια παρουσίασε τους βασικούς άξονες του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Άνοια 2023–2028. Αυτοί περιλαμβάνουν την καταγραφή και ταξινόμηση των πασχόντων, την πρόληψη, την ευαισθητοποίηση του κοινού, την υποστήριξη φροντιστών (με ψυχολογική και οικονομική στήριξη), τη δημιουργία ιατρείων μνήμης και κέντρων ημερήσιας φροντίδας, την εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας, και την έρευνα.

Έκανε ειδική αναφορά στο θεσμικό πλαίσιο που επιτρέπει την εκ των προτέρων δήλωση βούλησης σε θέματα φροντίδας υγείας και στον θεσμό του πληρεξουσίου περίθαλψης, που θωρακίζει τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια του ασθενούς στα προχωρημένα στάδια.

Καταληκτικά συμπεράσματα

Η κ. Λεβεντάκου έκλεισε την εισήγησή της υπογραμμίζοντας την ανάγκη για πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και διαρκή υποστήριξη των φροντιστών. Ανέφερε ότι η άνοια αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες σύγχρονες προκλήσεις για τα συστήματα υγείας και την κοινωνική συνοχή και κάλεσε τις πολιτείες να αναλάβουν συντονισμένη δράση.

Ακούστε την ομιλία της κας Λεβεντάκου:

{https://soundcloud.com/user-46829938/717fadc4-a301-4506-8bb1-d7fe75533604} 

Το παρόν περιεχόμενο αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του inkefalonia.gr. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, τροποποίηση ή οποιαδήποτε άλλη χρήση του, χωρίς την προηγούμενη έγγραφη άδεια του inkefalonia.gr.

Διαβάστε επίσης: 

Ο Νευρολόγος Χαράλαμπος Διονυσάτος για την άνοια: «Μια νόσος που αποσυνθέτει την προσωπικότητα»