• Στο νησί μας, τα πανηγύρια (θρησκευτικά και κοσμικά) αποτελούν μία από τις βασικότερες κοινωνικές εκδηλώσεις της θερινής περιόδου και αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτισμικής μας ταυτότητας.
• Η παράδοση εξ ορισμού, δεν θεωρείται κάτι στατικό, μουσειακό που οφείλουμε να διατηρήσουμε. Αντίθετα, διακρίνεται από την εξελικτική της πορεία στο χρόνο, που αντανακλά τις διαφορετικές σε κάθε ιστορική φάση, κοινωνικές καταστάσεις.
• Το χοροστάσι του πανηγυριού, προφανώς δεν συνιστά τόπο παράστασης, ώστε ο κάθε χορευτής να προσέχει να είναι πάντα χαμογελαστός, να μην χάνει το βήμα, να μην κάνει περισσότερα τσαλίμια απ’ όσα «χρειάζονται», να φορά συγκεκριμένη ενδυμασία κ.α. Αντίθετα, είναι ένας εν δυνάμει χώρος επικοινωνίας των χορών στις διάφορες παραλλαγές τους μέσω της μίμησης και χώρος ελεύθερης έκφρασης και αυτοσχεδιασμού μέσω της τήρησης άγραφων, κυρίως, κανόνων, οι οποίοι διαφοροποιούνται διαμέσου του συλλογικού ασυνειδήτου και εξελίσσονται στην πάροδο των χρόνων.
• Το ρεπερτόριο των ορχηστρών καθορίζεται περισσότερο αυθόρμητα και λιγότερο συνειδητά μέσα από την αλληλεπίδραση μουσικών και χορευτών.
• Στις μέρες μας, οι τοπικοί χοροί καταλαμβάνουν περισσότερο από το μισό της διάρκειας ενός πανηγυριού. Μάλιστα, είναι τόσο περιζήτητοι, που οι χορευτές τους «παραγγέλνουν» επανειλημμένα. Για παράδειγμα, ολοκληρώνω τον Μπάλο και μου ζητάνε να τον παίξω πάλι. Άλλωστε, ο Μπάλος (ο πιο δημοφιλής τοπικός χορός) μπορεί να παιχθεί και δέκα φορές μέσα μόλις σε ένα βράδυ!
• Πλέον, έχουν παγιωθεί και ερμηνεύονται στα πανηγύρια και άλλοι τοπικοί χοροί, οι οποίοι σπάνια (έως και καθόλου) παρουσιάζονταν σε προηγούμενες δεκαετίες. Αναφέρω χαρακτηριστικά τον Σαρταουρέ (Κουτσό), τον Σταυρωτό Πυλάρου, τις Βλαχοπούλες, τον Μανέτα, τις Γύρες και το Μπαρμπουνάκι.
• Παράλληλα, έχει αναπτυχθεί και φαίνεται να διευρύνεται, μια ενότητα με χορούς από άλλα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας, κάτι που είναι απόλυτα λογικό και αυτονόητο, αφού και η μουσική παράδοση μεταφέρεται από το τοπικό στο υπερτοπικό. Μήπως όμως και η Ρόιδω δεν συναντάται στην Πελοπόννησο ή ο Μπάλος δεν έχει σχέση με το τραγούδι «Βιολέτα μ’ ανθισμένη» που συναντάμε στη Σκύρο;
• Το βιολί και η κιθάρα (παραδοσιακή ζυγιά) εντάσσονται στο δυναμικό όλων των ορχηστρών που δραστηριοποιούνται αυτή τη στιγμή στο νησί και κατέχουν πρωτεύοντα ρόλο στην ερμηνεία των κεφαλονίτικων χοροτράγουδων. Τα υπόλοιπα όργανα (πλήκτρα, ντραμς, μπάσο) λειτουργούν αποκλειστικά συνοδευτικά, κάτι που δεν ήταν αυτονόητο σε προηγούμενες δεκαετίες, όταν ελλείψει βιολιού, οι μελωδίες εκτελούταν με το αρμόνιο ή το μπουζούκι!
• Στις μέρες μας, οι περισσότεροι μουσικοί των ορχηστρών έχουν πραγματοποιήσει μουσικές σπουδές αλλάζοντας τα δεδομένα σε σύγκριση με παλιότερες περιόδους που οι οργανοπαίχτες ήταν πρακτικοί και λειτουργούσαν στο πλαίσιο της προφορικότητας.
• Η ένταξη ποιμενικών οργάνων τύπου ανακαρί και σκορτσάμπουνο ή αστικών όπως το μαντολίνο στο κεφαλονίτικο πανηγύρι, δεν αποτελεί ζήτημα επιβολής αλλά αποδοχής.
• Σήμερα, οι περισσότεροι τραγουδιστές και τραγουδίστριες που εμφανίζονται στο πανηγύρι γνωρίζουν και ερμηνεύουν τους στίχους των κεφαλονίτικων χοροτράγουδων, τα οποία μέχρι και πριν δέκα χρόνια παίζονταν αποκλειστικά στην οργανική τους εκδοχή.
• Η εξέλιξη στο μείγμα των χορευτών, με εμφανή την κυριαρχία των μικρότερων ηλικιακών ομάδων, προσέφερε νέα πνοή στο πανηγύρι. Έφηβοι και νεαροί ενήλικες χορεύουν με όλη τη ψυχή τους, με όλο το κέφι, το μπρίο και τον ιδιαίτερο τρόπο που αντιστοιχεί στην ηλικία τους επηρεάζοντας με ανάλογο τρόπο και την ερμηνεία των μουσικών.
• Η νεολαία έχει αγκαλιάσει, σε συντριπτικό ποσοστό, τα πανηγύρια μέσω των οποίων ανθίσταται σθεναρά στην εμπορευματοποιημένη και μαζικοποιημένη διασκέδαση. Ας την αφήσουμε να εκφραστεί, να ψυχαγωγηθεί, να ερωτευτεί, να ατοσχεδιάσει, να διαμορφώσει με τον τρόπο της το χοροστάσι. Ας μην στεκόμαστε (ελπίζω ακούσια) εμπόδιο στον αυθορμητισμό της.

Λαμπρογιάννης Πεφάνης