Η εισήγηση της Σοφίας Αράβου - Παπαδάτου, στο Συμπόσιο του Αργοστολίου, «Σκλάβος - Κριτική Θεωρία. Κριτική Θεωρία – Σκλάβος. Η κριτική του Ζερβού για τον ορθολογισμό», την οποία διάβασε η κόρη της Μάγκυ Παπαδάτου.

1. Ευχαριστίες

Αρχικά να ευχαριστήσω τον καθηγητή Φιλοσοφίας της Τέχνης και της Αισθητικής Βασίλη Φιοραβάντε για την τιμή που μου κάνει τόσα χρόνια, να συμμετέχω στους συλλογικούς επιστημονικούς τόμους που εκδίδει, σε συμπόσια που οργανώνει, στρογγυλά τραπέζια και ημερίδες, για την Τέχνη, την Παιδεία και τον Πολιτισμό.

Θερμές ευχαριστίες οφείλω επίσης, στον Φ.Σ Παρνασσός, που με όρισε ως εκπρόσωπο τού Συλλόγου για την Κεφαλονιά.

Αλλά και στον Δήμο Αργοστολίου, που μας καλοδέχτηκε και στηρίζει το Συμπόσιο, στα πλαίσια της δημιουργίας του Μουσείου Γεράσιμος Σκλάβος στο Αργοστόλι.

2. Κριτική Θεωρία-Γ. Σκλάβος-Κοινωνική Ψυχολογία

Η Κριτική Θεωρία είναι η Σχολή Σκέψης και Πράξης όπου δεν περισσεύει κανείς. Η συμπεριληπτικότητα, η διεπιστημονικότητα, η κατάργηση των ορθολογικών Μαθηματικών Μονόκερων για παράδειγμα, δεν βρίσκουν θέση και εφαρμογή στους χώρους της. Είναι η κριτική και η κοινωνιογνωστική σύγκρουση προς βελτίωση και κυρίως αλλαγή, με κάθε οικονομικό μοντέλο και εξουσία, είτε σοσιαλιστική του υλισμού και της αντιδημοκρατικής ανελευθερίας, είτε καπιταλιστική της πραγμοποίησης και των ανισοτήτων.

Ο Γεράσιμος Σκλάβος πέρασε τις Πύλες του ορατού-αισθητικού γλυπτικού σκαρπέλου, προς την πνευματικότητα που τον χαρακτήριζε και διατύπωνε στα γραπτά του, που οφείλουμε να ερμηνεύσουμε επιστημονικά. Πέρασε τις Πύλες του Παραδείσου ή της Κολάσεως ή και τις Αναστάσιμες «Άρατε Πύλας», είδε και γύρισε κομίζοντας την Καινοτομία στην Τέχνη του προκειμένου να μας «μιλήσει» εξωλεκτικά μέσα από αυτήν. Είναι ο δρόμος που γνωρίζει καλύτερα για να μας προσεγγίσει «Δίνω για να βλέπει» λέει η Ψυχολογία για τις εικαστικές τέχνες. Το γλυπτό-το άγαλμα μας χαρίζει αγαλλίαση. Η λέξη άγαλμα προέρχεται από το ρήμα αγαλλιάζω.

Η Ψυχολογία και ιδιαίτερα η Κοινωνική Ψυχολογία που εκπροσωπώ, έχουν license to be here, από κύριο εκπρόσωπο της Κριτικής Θεωρίας , τον Max Horkheimer. Είναι απαραίτητη η Κοινωνική Ψυχολογία στην Κριτική Θεωρία, έλεγε, από την εμφάνιση του διανοητικού ρεύματος, διότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο η βιολογία και η ψυχή του, είναι και η ένταξη του μέσα στην κοινωνία, από την οποία επηρεάζεται και αντίστοιχα επηρεάζει. Πρόκειται για το σημείο συνάντησης Ψυχολογίας και Κοινωνιολογίας, όπως λέει ο Σ. Παπαστάμου, εμιγκρές όπως ο Β. Φιοραβάντες, του επιστημονικού Παρισιού της δεκαετίας του 60-70, είναι το συνεχές-το continuum μεταξύ τους. Βοηθάει στο πέρασμα προς τη συνειδητότητα, στο πέρασμα από τον ατομικισμό στον ολισμό, μετατρέποντας τον homo simplex σε homo duplex, όπου πλέον, μπορεί να μπαίνει στη θέση και την αντίληψη του άλλου.

3. Κοινές λέξεις και έννοιες στην Κριτική Θεωρία-στην Κοινωνική Ψυχολογία μελέτης της Καινοτομίας –στην Ταυτότητα Γ. Σκλάβος

Αρχικά να πούμε ότι η Κοινωνική Ψυχολογία από την άποψη προσέγγισης και αλλαγής συμπεριφορών του πληθυσμού, χωρίζεται στα Αμερικάνικα και Αγγλοσαξονικά μοντέλα Πειθούς (λειτουργικό μοντέλο) και στα μοντέλα Επιρροής της κεντρικής Ευρώπης (γενετικό μοντέλο). Στο μεσοπόλεμο πολλοί Κοινωνικοί Ψυχολόγοι, Φιλόσοφοι και Κοινωνιολόγοι, φεύγουν από τη Γερμανία και πηγαίνουν Αμερική προκειμένου να γλυτώσουν από την λαίλαπα του πολέμου που διαφαίνεται στη χώρα.

Μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο μελετούν μοντέλα για την ανάπτυξη προκειμένου να ορθοποδήσουν οικονομικά οι κοινωνίες, ρεαλιστικά, παραγωγικά, αλλά και εξοντωτικά.

Τη δεκαετία του 60, τον Μάη του 68, ξεσηκώνονται οι φοιτητές αρχικά, για την κατάκτηση εργασιακών δικαιωμάτων, κοινωνικών παροχών, πάταξης του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και των ανισοτήτων. Κάνει την εμφάνιση του το γενετικό μοντέλο Επιρροής των μειοψηφούντων και κύρια μειονοτικών καινοτόμων ομάδων, που συγκρουσιακά με κοινωνιογνωστική και όχι αιματηρή σύγκρουση, εισηγούνται την καινοτομία.

Στην εισήγηση αυτή θα ασχοληθώ με λέξεις, λέξεις και έννοιες, κοινές τόσο στην Κριτική Θεωρία, στην Κοινωνική Ψυχολογία και την Ψυχανάλυση , όσο και στον ίδιο τον τιμώμενο σήμερα γλύπτη, Γεράσιμο Σκλάβο.

Αντινομιστές. Οι μειονότητες των πρωτοποριών προτείνουν καινοτόμες ιδέες, με επίλυση και εφαρμογή στην πράξη. Δεν είναι άνομοι, δεν διαμαρτύρονται χωρίς προτάσεις, δεν δημιουργούν χάος. Ο Γεράσιμος Σκλάβος μεταβαίνει από την μορφική στην ανήμορφη μοντέρνα τέχνη και στα γραπτά του μας λέει να τολμάμε, να μην φοβόμαστε, η σκέψη είναι το ταχύτερο μέσο. Για να την προλάβουν τα χέρια του εφευρίσκει το γλυπτικό του καμινέτο που διαπερνά τα σκληρά πετρώματα1.

Zeitgeist. Είναι το πνεύμα των καιρών που έρχεται και ως προλέγουσα συνείδηση1 περιγράφει στα κείμενα και τα γλυπτά του ο Γερ. Σκλάβος.

Καινοτόμες μειονότητες του ενός ατόμου- Έστω ένας άνθρωπος, κατά τον Σ.Φρόυντ, να περάσει στη συνειδητότητα, πρέπει να μελετάται και να ακούγεται διότι σκιαγραφεί το μέλλον, που αργά ή γρήγορα έρχεται. Ο Γ. Σκλάβος «είδε» την εξέλιξη στην Αφαίρεση, την Τραγικότητα της ύπαρξης, την μετάβαση από την «Κοιμωμένη» του Χαλεπά, στο δικό του έργο «Η αρχή μιας εποχής», ως Μοντερνιτέ πλέον, της ίδιας στάσης γυναίκας, αλλά ανήμορφα, χωρίς ανατομικές ομοιότητες σώματος, όπως περιγράφει ο Β. Φιοραβάντες. Σαν νοερό περίγραμμα που διαλύεται με τον θάνατο ή ξαναγεννιέται απ΄την αρχή, μετά την κάθοδο στον Άδη, τη Νέκυια του Οδυσσέα πιθανόν {;).

Εσωτερική και εξωτερική έδρα ελέγχου (εσωστρέφεια-εξωστρέφεια). Ο Σκλάβος είναι εσωστρεφής, όπως οι περισσότεροι καινοτόμοι-προοδευτικοί. Δεν στρέφονται στην κοινωνία ώστε να της μοιάσουν και να μην διαφέρουν, υποστηρίζουν με γενναιότητα τις καινοτομίες που εισηγούνται, χωρίς να υπολογίζουν το κοινωνικό κόστος. Ο Σκλάβος συγκρούεται με την Παράδοση στην Τέχνη της απεικόνισης και του μιμιτισμού, χωρίς να πάψει να την σέβεται. Είναι αντινομιστής, όχι άνομος.

Επιφυλακτική κοινωνία στο Καινούργιο-Ανήμορφη Τέχνη. Οι κοινωνίες όμως είναι επιφυλακτικές απέναντι στην καινοτομία, που διαταράσσει παγιωμένες και γνωστές ασφαλείς λειτουργίες. Ο Σκλάβος διαταράσσει με τη σκέψη και τα έργα του, την πεπατημένη της παραδοσιακής τέχνης. Η παράδοση για χρόνια δεν τον στηρίζει, γιατί δεν θέλει τίποτα να αλλάξει.

Σύνθεση του κλασσικού με το μοντέρνο. Ο Κριστιάν Ζερβός1 Κεφαλονίτης του Παρισιού, κριτικός τέχνης, συλλέκτης, εκδότης του διάσημου περιοδικού Cahiers d’ Art, ανακαλύπτει, στηρίζει και προωθεί τον Σκλάβο, μέχρι τελικής παγκόσμιας αναγνώρισης. Εντοπίζει στα έργα του τον κλασσικισμό ενωμένο με την μοντερνιτέ των σχεδίων του. Τα ακίνδυνα τρίγωνα από βέλη (των ελεγμένων παθών μας σε κυκλωτικό χορό;) , οι θριαμβικοί μαστοί της ζωώδους φύσης μας (, κατά τον Γάλλο ψυχαναλυτή Ζακ Λακάν, αγγίζουν την θρησκευτική και φιλοσοφική πνευματικότητα, συνθέτοντας το ανυπέρβλητο.

ΑΓΝ και ΑΓΜ -Ανάγκη για Νόηση-Ανάγκη για Μάθηση. Ο Σκλάβος, όπως όλοι οι καινοτόμοι μειονοκεντρικοί, έχουν ΑΓΝ και ΑΓΜ, διαβάζουν, ενημερώνονται, προχωρούν τη γνώση παρακάτω και εισηγούνται, το στηρίζουν συγχρονικά στην ομάδα που ανήκουν και διαχρονικά σταθερά, μέσα στο χρόνο.

Υβριδικές Μειονότητες που δεν απορροφώνται να εξαφανιστούν από τις πλειοψηφίες. Σήμερα είναι γνωστό και εφαρμόσιμο, ότι οι ιδέες πρωτοπόρων μειονοτήτων μπορούν να συνυπάρξουν δημιουργικά μέσα στις πλειοψηφίες, χωρίς να απορροφηθούν και να εξαφανιστούν, αυξάνοντας απλά την αριθμητική πλειοψηφία. Προσφέρουν για το κοινό καλό και είναι γνωστό ότι οι μειοψηφίες προτείνουν, αλλά οι πλειοψηφίες υπογράφουν τις αλλαγές και την εφαρμογή6.

Αντικειμενική Τεκμηρίωση. Η Κοινωνική Ψυχολογία έχει Πειραματική Μεθοδολογία που προσφέρει στατιστική τεκμηρίωση, στα πρότυπα των Θετικών Επιστημών. Δεν θεωρητικολογεί απλά. Δεν ρωτάει ευθέως όπως στις δημοσκοπήσεις πχ. και ανακαλύπτει την κρυμμένη λογική της πραγματικότητας. Αυτό, με άλλα λόγια, που υπάρχει πίσω και κρύβει ο καθένας μας, προβάλλοντας επί σκηνής, το κοινωνικά αρεστό και αποδεκτό. Ο Σκλάβος αποκαλύπτει το δικό του αθέατο Ασυνείδητο (, Μεταφυσικό (, Υπερβατικό (. Πρέπει να «αναγνωσθεί» πάνω στα έργα του, γλυπτά και ζωγραφικά, όπως και στα κείμενα που μας άφησε. Η Αγγλίδα ψυχαναλύτρια Marion Milner, εμπειρική «Ζωγράφος της Κυριακής» και η ίδια, μας χάρισε μεθοδολογία ψυχαναλυτικής ανάγνωσης των έργων τέχνης, «μας μιλάνε σαν λέξεις», είπε.

Ψυχολογοιοποίηση. Και ερχόμαστε στη βασική αντίσταση της κοινωνίας προς τις ενεργές, καινοτόμες μειονότητες. Είναι η Ψυχολογιοποίηση, τεκμηριωμένη από τον Σ. Παπαστάμου στο Παρίσι και όχι μόνο. ΟΙ μειονοκεντρικοί – πρωτοπόροι Ψυχολογιοποιούνται, συνδέονται δηλαδή οι ιδέες τους με το ψυχολογικό τους προφίλ, είτε είναι καλό, είτε είναι κακό. Η Ψυχολογιοποίηση δεν έχει καμία σχέση με την παθολογία. Είναι φιλόδοξοι, λένε οι πολλοί , οι γνωστοί σταθεροί και ακλόνητοι στις παραδοσιακές ιδέες τους. Είναι έτσι, είναι αλλιώς οι πρωτοπόροι, και εκεί τελειώνει η επιρροή τους. Πλην λίγων αλλά αθέατων εξαιρέσεων, οι λεγόμενοι λανθάνοντες οπαδοί, που πιστεύουν στις καινοτόμες ιδέες, αλλά το κοινωνικό κόστος δεν τους αφήνει να εκφραστούν υπέρ των νέων ιδεών. Η αντιμετώπιση και το ξεπέρασμα της Ψυχολογιοποίησης περιγράφεται πιο κάτω και αποτελεί το δια ταύτα της επίλυσης.

Σύγκρουση (Το βούκεντρο της σκέψης, John Dewey)- Ρηγματώδης ενέργεια- Μεμβράνη του Ασυνειδήτου. Οι πρωτοπόρες μειονότητες συγκρούονται, όπως είπαμε, κοινωνιογνωστικά και αναίμακτα, με τις διάφορες μορφές εξουσίας, προσεγγίζοντας με ευλυγισία, καθόλου ακαμψία, τον πληθυσμό. Αυτό εφόσον απευθύνονται σε ανθρώπους ευαισθητοποιημένους στη Γλώσσα και τον Πολιτισμό, οι υπόλοιποι «ώτα μη ακουόντων», χρειάζονται διαφορετική προσέγγιση, εξωλεκτικά, χειροπιαστά, όπως ίσως ένα έργο τέχνης που ασυνείδητα «τους αγγίζει». Ο Σκλάβος «γράφει» για όλους, λεκτικά και εικαστικά-εξωλεκτικά. Απευθύνεται σε όλους , μας περιγράφει μέσα από την δική του πορεία, συμβάλλοντας στην αυτογνωσία και την εξέλιξη.

Πράξη και Εφαρμογή. Χωρίς εφαρμογή στην πράξη, η Κριτική Θεωρία δεν μπορεί να σταθεί, δεν έχει λόγω ύπαρξης μόνο για τη Θεωρία. Ό,τι προτείνεται πρέπει να αγγίζει τον ρεαλιστικό πραγματισμό για την εξελικτική πορεία της κοινωνίας. Στη συνέχεια θα δούμε τις αντιστάσεις προς τις καινοτόμες ιδέες και τους τρόπους επίλυσης και ξεπεράσματος.

4. Πρόταση Επιρροής της Καινοτομίας-Αντι-αφήγημα Ψυχολογιοποίησης με τη βοήθεια των Κοινωνικών Αναπαραστάσεων.

Όπως προαναφέρθηκε η ισχυρότερη αντίσταση στις πρωτοπόρες-νεωτερικές ιδέες, είναι η Ψυχολογιοποίηση, η σύνδεση των Ιδεών με το ψυχολογικό προφίλ των μειοψηφικών ομάδων. Αυτό που μπορεί να την εξαλείψει, είναι η ύπαρξη ενός Ηγέτη στους κόλπους της Νεωτερικής Ομάδας. Ο Ψυχολογιοποιημένος Ηγέτης, χωρίς ακαμψία -με ευλυγισία στη διαπραγμάτευση - μπορεί να αυξήσει την Επιρροή της Ομάδας του. Απαραίτητη προϋπόθεση, η καλή γνώση του πληθυσμού που απευθύνεσαι, οι τεκμηριωμένες Κοινωνικές Αναπαραστάσεις που υπάρχουν.

Το σημερινό Συμπόσιο, προτείνω να αναδείξει και να εξουσιοδοτήσει τον Ψυχολογιοποιημένο Ηγέτη που διαθέτουμε, όλοι εμείς που στηρίζουμε τόσα χρόνια, τον καθηγητή Βασίλη Φιοραβάντε. Σταθερά μέσα στο χρόνο, αλλά και με διάθεση ευέλικτων βελτιωτικών αλλαγών ασχολείται με τη Μοντέρνα Τέχνη και τον Γεράσιμο Σκλάβο. Ο καθηγητής είναι ψυχολογιοποιημένος διότι:

Κατ΄αρχάς είναι «κουρλός» Κεφαλονίτης. Ψυχολογιοποιημένο εξάλλου είναι ολόκληρο το νησί και με καμάρι, σωστά καυχιέται για πολλές πρωτοπορίες.

Είναι φιλικός, επικοινωνιακός, δημοκρατικός, προσιτός, καμία σχέση με τον ακαδημαϊκό από έδρας άλλων εποχών, πολυσυλλεκτικός, ένθερμος της διεπιστημονικότητας, σταθερός στις επιστημονικές και καλλιτεχνικές του επιλογές μελετάει τον Γ. Σκλάβο από τη διδακτορική του διατριβή, αγχώδης, με ευγενική αντιμετώπιση της αμφισβήτησης εκ μέρους των θετικών και ορθολογικών επιστημόνων, με σεβασμό στη διαισθητική γνώση, κ.α. πολλά.

Η σταθερή ομάδα των φίλων-επιστημόνων και καλλιτεχνών που τον πλαισιώνουμε τόσα χρόνια, είμαστε παρόντες να στηρίξουμε και την Ηγεσία του, στο επιστημονικό έργο Γεράσιμος Σκλάβος, όπως και ανάδειξης της Επτανησιακής Μοντερνιτέ που εισηγείται.

Το ξεπέρασμα των αντιστάσεων απέναντι στην Καινοτομία, απαιτεί Αφαίρεση Κατηγοριοποίησης, με μόνο υπερδομημένο επίπεδο τη λέξη Άνθρωπος. Είναι ο Ανθρωπισμός που θα καταργήσει τις περιχαρακώσεις του καθενός μας, ανοιχτοί και με κριτική σκέψη σε κάθε παλιό που ανανεώνεται σε κάθε καινούργιο που έρχεται.

5. Γεφυρώνοντας τα δύο άκρα του Ατλαντικού-Event Marketing.

Ρεαλισμός και Πρωτοπορία στην Πράξη. Απάντηση στο «Πως» για Γεράσιμο Σκλάβο και Επτανησιακή Μοντερνιτέ

Εν τούτοις η επιβίωση και ο Αμερικάνικος ρεαλιστικός πραγματισμός κατά τον Γιούργκεν Χάμπερμας, απαιτούν πράξη και απόδοση. Το Event marketing διαθέτει τεχνικές για την αύξηση προώθησης εταιρικών προϊόντων. Γιατί όχι και ο Πολιτισμός και η Τέχνη; Η αύξηση της επιρροής και της πειθούς, μεταξύ πολλών, απαιτεί και την ενεργοποίηση όλων των αισθήσεων. Όραση, ακοή, με βίντεο και ταινίες των έργων και της ζωής του Γ. Σκλάβου. Όσφρηση με κάποιο άρωμα που θα του δώσουμε το όνομα «Σκλάβος και θάλασσα» πχ. Γεύση, κάποιο καινούργιο έδεσμα-γλύκισμα με brand name Kefalonia, εμπνευσμένο σχηματικά από τα ακίνδυνα τρίγωνα από βέλη, ή τους θριαμβικούς μαστούς των έργων του. Τέλος η ενεργοποίηση της Αφής, εκτός από το άγγιγμα των ίδιων των έργων του Σκλάβου ή τα μουσειακά αντίγραφα, μπορούμε να εμπνευστούμε για τη δημιουργία Εικαστικού Κοσμήματος, για άνδρες και γυναίκες. Μία έντεχνη καρφίτσα π.χ., ένα δαχτυλίδι, ένα βραχιόλι, ένα περιδέραιο, εμπνευσμένα από τον Γ. Σκλάβο, μπορεί να μας κρατάει συνέχεια δίπλα του, να το αγγίζουμε, να το δωρίζουμε, να μας κοσμεί και να μας εμπνέει.

Τα έργα του Σκλάβου σε κοσμήματα, συνδυασμός κλασσικού και μοντέρνου, θα είναι διαχρονικά και όχι ευκαιριακά, δεν θα ακολουθούν τα γρήγορα γυρίσματα της μόδας, αλλά θα την πλαισιώνουν για πάντα. Χωρίς συντηρητισμό, χωρίς χαοτικό μοντερνισμό. Κατασκευασμένα από υλικά οικονομικά προσιτά για όλους, όχι όμως ευτελή και πάντα βιοσυμβατά.

6. Ταινίες και Λογοτεχνία στην ερμηνευτική Κοινωνική Ψυχολογία. Ν.Καζαντζάκης, Γούντι Άλεν και Ρένι Χάρλιν

Στο βιβλίο Κοινωνικής Ψυχολογίας των Hogg and Vaughan, κάθε κεφάλαιο, τελειώνει με προτάσεις λογοτεχνικών βιβλίων και ταινιών, όπου μπορεί κανείς να εντοπίσει και να αναλύσει τις κοινωνιοψυχολογικές θεωρίες που χρησιμοποιούνται και εμπλέκονται. Με αυτήν την έννοια οι Κοινωνικοί Ψυχολόγοι είμαστε μια ιδιαίτερη μορφή Κριτικών Τέχνης, ή για να το πούμε αντίθετα, κάθε Κριτικός Τέχνης θα έπρεπε να διδάσκεται Κοινωνική Ψυχολογία, ώστε εκτός από τα καλλιτεχνικά ρεύματα να γνωρίζει και το Κοινωνιοψυχολογικό συνεχές-contimuum, ανάμεσα στον ατομικό και συλλογικό ψυχισμό, ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία που το διαμορφώνει.

Με αυτήν την έννοια, τα μοναδικά και πρωτοπόρα έργα του Γ. Σκλάβου, παραπέμπουν κατά την άποψή μου, σε μιαν ένθεη «Ασκητική» του Ν.Καζαντζάκη. όπως και ο Γ. Σκλάβος μας καλεί μόνοι μας, να αλλάξουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο ολόκληρο.

Τέλος, σε δύο ταινίες «Η Κατάρα του Πράσινου Σκορπιού- The Curse of the Jade Scorpion» 2001 του Γούντι Άλεν και «Βαθειά Άγρια Θάλασσα-Deep Blue Sea» 1999 του Renny Harlin.

Στην πρώτη ταινία δύο λέξεις υπνωτίζουν δύο διακεκριμένους υψηλόβαθμους ασφαλιστές, να κλέβουν και να κάνουν κάθε παρανομία. Οι δύο λέξεις είναι, Μαδαγασκάρη (νησί-ο περίκλειστος μικρόκοσμος του καθενός μας;) και Κωνσταντινούπολη (Μεγαλοϊδεατισμός αυτοκρατοριών;). Τυχαία άραγε χρησιμοποιεί ο Γούντι Άλεν τις συγκεκριμένες λέξεις; Όπως ο Γ. Σκλάβος με τα έργα και το λόγο του μας καλεί να γίνουμε πολίτες του κόσμου, μακριά από τα άκρα στενών τοπικισμών και ακραίων μεγαλο-οραματισμών. Με τα 4 επίπεδα ανάλυσης της Κοινωνικής Ψυχολογίας στην ταινία, παρότι δε θεωρείται από τις καλύτερες του Γούντι Άλεν, αναδεικνύονται οι ατομικές αδυναμίες, οι κοντινές διατομικές σχέσεις, τα ομαδικά εργασιακά δικαιώματα, η Ιδεολογία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Ο Ανθρωπισμός στο τέλος νικάει την εικόνα και τη διεφθαρμένη κοινωνία.

Στην άλλη ταινία «Βαθειά Άγρια Θάλασσα», βλέπουμε τις τρελές παρεμβάσεις της Επιστήμης που ωφελεί μεν τον άνθρωπο γενικά, αλλά κάποιες φορές γεννάει τέρατα, βλέπουμε ακόμα τη δύναμη επιβίωσης της εμπειρικής γνώσης. Από τα σαγόνια τριών καρχαριών με ενισχυμένη νοημοσύνη από γενετική παρέμβαση, σώζονται μόνο ένας θρησκευόμενος μάγειρας και ένας εμπειρικός καλογυμνασμένος δύτης- διασώστης, που όπως ομολογεί, δεν «έχει πατήσει ποτέ» σε αίθουσα ακαδημαϊκού χώρου. Με ακραία μορφή τονίζεται η αξία της εμπειρικής-επινοητικής –διαισθητικής γνώσης μέσα από την εφαρμογή, όπως και οι ακρότητες της Επιστήμης.

Συμπερασματικά

Η Κριτική Σκέψη που εισηγούνται να καλλιεργείται, τόσο η Κριτική Θεωρία, όσο και η σύγχρονη Παιδαγωγική, αλλά και ο Γεράσιμος Σκλάβος με τα έργα και τις προτροπές του, ο Πολιτισμός και η Τέχνη που προκαλούν Δέος και Θαυμασμό, σήμερα είναι απαραίτητα περισσότερο από ποτέ. Βία, Πόλεμοι, Φτωχοποίηση και Ανισότητες, δημιουργούν αβεβαιότητα και αστάθεια.

Το σύνολο δημιούργημα του Γερ. Σκλάβου, μαζί με την Ανήμορφη Μοντέρνα Τέχνη, διαλύουν τα όρια και γεννούν νέες μορφές, χωρίς να ακυρώνουν τίποτα και κανέναν. Ας τους δώσουμε το χώρο και το μερίδιο που τους αξίζει!