Οι προσεγγίσεις αυτές στοχεύουν στην αναγνώριση του πλήρους φάσματος των αλληλεπιδράσεων που αφορούν σε ένα κοινωνικό-οικολογικό σύστημα, αντί να εξετάζουν μεμονωμένα ζητήματα, είδη ή υπηρεσίες οικοσυστήματος. Η ανάλυση και η κατανόηση της συμπεριφοράς των αλιέων είναι ιδιαίτερα σημαντική και αποτελεί ένα σύνθετο επιστημονικό αντικείμενο μελέτης, αφού επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες.

Σε αυτό το πλαίσιο, ιδιαίτερης σημασίας και συμβολής αναδεικνύεται το DISPLACE, ένα καινοτόμο χωρο-χρονικό βιοοικονομικό μοντέλο. Σκοπός του DISPLACE είναι η διερεύνηση των δυνητικών επιδράσεων που ενδέχεται να προκύψουν από διαφορετικές επιλογές διαχείρισης.

Για παράδειγμα, οι εκάστοτε διαχειριστικές αποφάσεις μπορεί να στοχεύουν στην ένταξη νέων δραστηριοτήτων στον θαλάσσιο χώρο, όπως είναι τα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα (ΥΑΠ), ωστόσο, τέτοιες διαχειριστικές επιλογές μπορεί να έχουν οικολογικές και οικονομικές επιδράσεις.

Συγκεκριμένα, μπορεί να υπάρξει μετατόπιση της αλιευτικής προσπάθειας σε περιοχές που προηγουμένως δεν αλιεύονταν έντονα, ή και καθόλου, επιφέροντας πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στο οικοσύστημα, αλλά και κέρδη ή ζημίες στους αλιείς, που ενδέχεται να οδηγήσουν ακόμα και σε διακοπή της αλιευτικής δραστηριότητας.

Σε αυτό των πλαίσιο των επιπτώσεων που ενδέχεται να προκύψουν από τις επιλογές διαχείρισης, το μοντέλο DISPLACE ενσωματώνει μεθόδους για την αξιολόγηση και την παροχή συμβουλών σχετικά με τις βιο-οικονομικές συνέπειες για την αλιεία και τα ιχθυαποθέματα.

Το DISPLACE, έχει το πλεονέκτημα ότι είναι δυναμικό και χωροχρονικό, επιτρέποντας τη μελέτη των τοπικών χαρακτηριστικών κάθε υπο-περιοχής. Αυτά τα χαρακτηριστικά λαμβάνονται υπόψη κατά την παραμετροποίηση και ενδέχεται να μεταβληθούν μετά από μια διαχειριστική επιλογή που επηρεάζει την αλιεία.

Στο πλαίσιο του έργου JustReDI, διενεργήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ανάλυση των επιπτώσεων στην αλιεία από τη δυνητική εγκατάσταση ΥΑΠ στα Διαπόντια νησιά, όπως αυτές προκύπτουν από τη σύγκριση δύο εναλλακτικών σεναρίων προσομοίωσης με το βασικό σενάριο.

Κατά το πρώτο εναλακτικό σενάριο (σενάριο 1), όπου επιβλήθηκαν περιορισμοί για όλα τα αλιευτικά εργαλεία, παρατηρήθηκε μια ήπια μετατόπιση της αλιευτικής δραστηριότητας προς γειτονικές περιοχές, ιδιαίτερα κοντά στα όρια του ΥΑΠ και σε συγκεκριμένα τμήματα της Κέρκυρας.

Αυτή η μετατόπιση οδήγησε σε αύξηση των συνολικών εκφορτώσεων και των απορριπτόμενων αλιευμάτων στις περιοχές αυτές. Ειδικότερα, η αλιευτική προσπάθεια των μηχανοτρατών αυξήθηκε ανατολικά από τα όρια της περιοχής του ΥΑΠ και στον Κερκυραϊκό κόλπο, ενώ η αλιεία από τα παράκτια σκάφη μετατοπίστηκε γύρω από τη δυνητική περιοχή ΥΑΠ.

Επίσης, από τις προσομοιώσεις παρουσιάζεται μια μικρή αύξηση της αλιευτικής προσπάθειας, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται να έχει αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις σε μικρό ποσοστό αλιευτικών σκαφών (κυρίως της μικρής παράκτιας αλιείας).

Κατά το δεύτερο εναλακτικό σενάριο (σενάριο 2), όπου οι περιορισμοί εφαρμόστηκαν αποκλειστικά στην αλιεία με μηχανότρατες, η συνολική αλιευτική δραστηριότητα επηρεάστηκε σε μικρότερο βαθμό. Η μετατόπιση των αλιευτικών σκαφών εντοπίστηκε κυρίως σε γειτονικές περιοχές κοντά στα όρια του θαλάσσιου πάρκου, ενώ η αύξηση της αλιευτικής προσπάθειας ήταν μικρότερη σε σύγκριση με το σενάριο 1.

Συμπερασματικά, ο σχεδιασμός και η διαχείριση των θαλάσσιων χρήσεων είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη διατήρηση του οικοσυστήματος όσο και για την υποστήριξη των αγαθών και υπηρεσιών που προέρχονται από τους θαλάσσιους πόρους.

Για την πρόβλεψη των επιπτώσεων από την εγκαθίδρυση νέων δραστηριοτήτων, όπως η εγκατάσταση ΥΑΠ, ή την επιβολή μέτρων χωρικής διαχείρισης σε περιοχές που λειτουργούν αλιευτικά εργαλεία, είναι απαραίτητη η κατανόηση της μετατόπισης που θα συμβεί στην αλιευτική προσπάθεια.

Η καινοτομία του μοντέλου DISPLACE έγκειται στο γεγονός ότι μπορεί να εξετάσει τις χωρο-χρονικές επιδράσεις της εγκατάστασης νέων θαλάσσιων δραστηριοτήτων (π.χ. ΥΑΠ) σε κατάλληλη χωρική κλίμακα, παρέχοντας έτσι εξειδικευμένες εκτιμήσεις και στρατηγικές με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκάστοτε κοινωνικού-οικολογικού συστήματος.

Η ανάλυση και οι προσομοιώσεις που προκύπτουν από την εφαρμογή του μπορούν να συμβάλουν στη βιώσιμη διαχείριση του θαλάσσιου χώρου στο πλαίσιο υλοποίησης της ευρωπαϊκής Οδηγίας για το Θαλάσσιο Χωρικό Σχεδιασμό, καθώς και στη διαχειριστική προσέγγιση της αλιείας με βάση το οικοσύστημα.

 Απαντήσεις στις παραπάνω προκλήσεις επιχειρεί να δώσει το έργο JustReDI, το οποίο λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας.

Το έργο JustReDI υλοποιείται με τη σύμπραξη έξι φορέων και ιδρυμάτων: του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), καθώς και του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ).

Το JustReDI περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που θα συμβάλλουν στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών για την αναπτυξιακή πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεγιστοποιώντας τον θετικό αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία, ελαχιστοποιώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της διττής μετάβασης, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες και περιφέρειες, και ενισχύοντας την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα υπό το πρίσμα της δίκαιης ανάπτυξης και της συμπερίληψης.

Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις που σχηματίζουν οι Έλληνες για τα θέματα αυτά είναι και η έγκυρη δημόσια πληροφόρηση. Έτσι, το έργο περιλαμβάνει το Check4Facts, μια δράση για την αποτίμηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων γύρω από την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

Περισσότεροι πολίτες συμμετέχοντες στη διαδικασία, περισσότερες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.

Δράση ενίσχυσης επενδύσεων «Εμβληματικές δράσεις σε διαθεματικές επιστημονικές περιοχές με ειδικό ενδιαφέρον για την σύνδεση με τον παραγωγικό ιστό» / Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών – TAEDR-0537352.

Η δράση υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.