Γεράσιμος Γαλανός: Συνέχεια για τη Μεγάλη Εβδομάδα... (εικόνες)

Τελευταία ενημέρωση: Τετάρτη, 12 Απριλίου 2017 09:24

Γεράσιμος Γαλανός: Συνέχεια για τη Μεγάλη Εβδομάδα... (εικόνες)

Συνέχεια για τη Μεγάλη Εβδομάδα - ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ


Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Πηγαίνουμε στην εκκλησία για το μυστήριο του Ευχελαίου. Οι γυναίκες είχαν παλιά μαζί τους μια λεκανίτσα με αλεύρι και επτά κεριά (όσα τα Ευαγγέλια γι' αυτό το μυστήριο).

          Άναβαν το κάθε κερί όταν λεγόταν το Ευαγγέλιο. Ύστερα μετά το πέρας του μυστηρίου, «έπαιρναν» το αλεύρι και έκαναν πρόσφορο και το πήγαιναν στην εκκλησία ή το χρησιμοποιούσαν όταν έκαναν ευχέλαιο στο σπίτι τους. Παλιά την ημέρα αυτή έβαφαν τα αυγά, ενώ στην εποχή μας αυτό γίνεται ιδιαιτέρως τη Μ. Πέμπτη.

          Επίσης τη Μεγάλη Τετάρτη γίνεται η ακολουθία του  Νιπτήρος.

Ο Χριστός πλένει τα πόδια των μαθητών, ο Πέτρος αντιδρά. Ο Κύριος διδάσκει  με τον τρόπο του την ταπείνωση. 

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ

Την ημέρα αυτή (τα χαράματα) πρώτα μεταλάβαιναν την Θεία Κοινωνία και μετά έβαφαν τα αυγά γύρω στις δώδεκα το μεσημέρι. Ακόμη αποδίδονται πολλές θετικές ιδιότητες στο πρώτο βαμμένο αυγό, όπως,  ότι σταματά το χαλάζι, όταν το βγάλουν έξω την ώρα που γίνεται αυτή η θεομηνία. Σε πολλά μέρη του νησιού, και όχι μόνο αποτυπώνουν οι νοικοκυρές με τη βοήθεια των ανθών, πάνω στα αυγά διάφορα σχήματα. Οι γυναίκες δεν σαρώνανε από τη Μεγάλη Πέμπτη(1)  μέχρι το Μεγάλο Σάββατο, κι αν σαρώνανε δεν πετούσαν τα σκουπίδια έξω , τα κρατούσαν και τα πέταγαν αφού ήθελε πέσει πρώτα το κομμάτι. Επίσης την ίδια ημέρα τρυπούσαν  τους λοβούς των  αυτιών  των κοριτσιών  για  να ετοιμάσουν τις τρύπες που θα κούμπωναν τα ενώτια(2).

          Το απόγευμα φτιάνανε τα μπουρμπουρέλια ή κουκαλιστήρια, δηλαδή (καβουρντίζανε κουκιά και ρεβίθια και κατά το διάβασμα των 12 Ευαγγελίων, τα παιδιά ιδιαιτέρως τα τρώανε για να μην αποκοιμηθούνε(3).

          Το βράδυ των ώρα που ψάλλονται τα δώδεκα Ευαγγέλια, οι κοπέλες έκαναν τα φυλακτά με τις κλωστές. Είχαν ένα μέτρο κλωστή μπλε και έκαναν κόμπο κάθε φορά που λεγόταν ένα Ευαγγέλιο. Την άλλη μέρα έβαζαν αυτή την κλωστή σε μια ανθισμένη αγραπιδιά για να παίρνει τις αρρώστιες.

          Σ' άλλες περιπτώσεις, ιδίως παλαιότερες, οι κλωστές ήταν 12 όσα και τα Ευαγγέλια και με διαφορετικά χρώματα και ήταν όλες μαζί. Σε κάθε Ευαγγέλιο δένανε τρεις κόμπους και λέγανε:  «Δένω τον τάδε μαζί μου, τη σκέψη, την καρδιά, την ψυχή του. Να μ' αγαπά και να' ναι πάντα δικός μου».  Το λέγανε τρεις φορές. Μετά όλες τις κλωστές τις δένανε μαζί και τις βάζανε σ' ένα φυλαχτό και το 'χανε πάντα πάνω τους.

          Η Μεγάλη Πέμπτη μαζί με την Μεγάλη Παρασκευή  ήταν από παλιά οι ιερότερες μέρες αυτής της εβδομάδας. Ωστόσο την Μεγάλη Πέμπτη καταλύεται το λάδι  και τα φαγητά  είναι  χορταρικά, αγκινάρες και χλωρά κουκιά.

Κεφαλονίτικος Παπάς διαβάζει με σοφία….

Κεφαλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία τα Δώδεκα  (12) Ευαγγέλια τα βγάζει Δεκατρία (13).  Τούτη η "παροιμιακή φράση" η οποία και διατηρείται στο νησί και ως αριέττα, διακωμωδεί ένα γεγονός που γινόταν στο νησί παλιά.

Ο Ληξουριώτης ιερέας Χαράλαμπος Μαρκέτος (4) ασχολήθηκε με την εξήγηση αυτής της παροιμιακής φράσης και δημοσίευσε την ιστορική εξήγησή της, που δείχνει πως δε βγήκε από ένα σκωπτικό ή τυχαίο γεγονός.

          Σύμφωνα, με τον ιερέα Χαράλαμπο Μαρκέτο  αφορά την Εορτή του Ευαγγελισμού (το Ευαγγέλιο του Ευαγγελισμού) όταν η εορτή αυτή σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο έπεφτε μέσα στην Μεγάλη Εβδομάδα.

          Η περίπτωση αυτή είναι καταγραμμένη στο μεγάλο Διονυσιακό τυπικό της Μονής του Αγ. Παύλου στο Άγιο Όρος. Έτσι λοιπόν... « Εάν τύχει η Εορτή του Ευαγγελισμού την Αγία και Μεγάλη Παρασκευή, η ακολουθία ψάλλεται ούτως. Το πρωί της Μ. Πέμπτης η θεία λειτουργία του Μ. Βασιλείου, εις δε την τράπεζαν  καταλύουμεν  οίνον και έλαιον. Το απόγευμα, αφού ψαλλεί το απόδειπνο και ενώ έχει προχωρήσει η ημέρα, προς το βράδυ, αρχίζει ο Μ. Εσπερινός της Εορτής του Ευαγγελισμού να ψάλλεται, ως έχει, μετά λιτής και ευλογίας άρτων».

          Στην ουσία ψάλλονται δύο εσπερινοί. Ο ένας το πρωί της Μ. Πέμπτης με τη λειτουργία του Μ. Βασιλείου ως συνήθως και ο άλλος της εορτής του Ευαγγελισμού. Την Μ. Πέμπτη το βράδυ πριν αρχίσει η ακολουθία των δώδεκα Ευαγγελίων. Περίπτωση πράγματι σπάνια και δυσκολότατη. Στο τέλος του δεύτερου Εσπερινού, που είναι ο του Ευαγγελισμού αρχίζει ο όρθρος της εορτής να συμψάλλεται με τον όρθρο της Μ. Παρασκευής, που είναι η γνωστή σε όλους ακολουθία των δώδεκα Ευαγγελίων ως εξής: «Μετά το έβδομο Ευαγγέλιο ψάλλεται ο πολυέλαιος και τα καθίσματα της Εορτής, ακολουθούν τα αντίφωνα και το προκείμενο Ευαγγέλιο του Ευαγγελισμού και στην πορεία ο πεντηκοστός ψαλμός και το στιχηρό ιδιόμελο.

Μετά δε το -Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου- λέγεται το όγδοο Ευαγγέλιο της ακολουθίας των Παθών».

Η περίπτωση αυτή συνέβαινε παλιά στο Μοναστήρι που είναι Σταυροπήγιον και Πατριαρχικό των Κηπουραίων που τιμάται η εορτή της Υπ. Θεοτόκου της Ευαγγελίστριας. Όταν άλλαξε το ημερολόγιο μετά το 1924, η Εορτή του Ευαγγελισμού σπάνια συμπίπτει μέσα στη Μ. Εβδομάδα. Έτσι τα Δώδεκα (12) Ευαγγέλια γίνονταν Δεκατρία (13).

Σημειώσεις

1. Βλ. Ηλίας Α. Τσιτσέλης  Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, Τ. 3ος,  Γενική Επιμέλεια

    Καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών Γεωργίου Ν. Μοσχόπουλος,, Αθήνα 2003, σ  629. 

2. Ό. π.

3. Το έθιμο με τα κουκαλιστήρια έχει παντελώς εκλείψει. Είχαν δε  και την τιμητική

    του και τα μουστοκούλουρα και άλλα νηστίσιμα γλυκίσματα.

4. Σχόλιο για το Κεφαλονίτικο γνωμικό, βλ. «ΚΥΜΟΘΌΗ» τεύχος 5,

   Δεκέμβριος 1994, Χαράλαμπος Μαρκέτος «ΜΩΡΙΑ ; ή ΣΟΦΙΑ»; σ.σ. 59-65.

IMG 7798IMG 7798IMG 7798P1240880P1240880P1240880
Αυγά




ΠΙΟ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ