Ο Νικόδημος γεννήθηκε το 1585 και απεβίωσε το 1646 επί ενετοκρατίας των Ιονίων νήσων,  στις Κεραμειές - Λειβαθούς, Κεφαλληνίας. Ήταν γόνος της ιστορικής κεφαλλονίτικης οικογένειας των Μεταξάδων. Ήταν ανιψιός του ομώνυμού του επισκόπου Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης,  Νικοδήμου Α' (συγχρόνου του Αγίου Γερασίμου ).  Η χρονική περίοδος ποιμαντορίας τους ήταν για τον μεν Νικόδημο Α' από το 1591 έως το 1600 για δε τον Νικόδημο Β' από το 1628 έως το 1646.

 Οι στοιχειώδεις και εγκύκλιες σπουδές του έγιναν στην Κεφαλονιά. Στην συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα για να παρακολουθήσει τα μαθήματα του περιώνυμου τότε φιλοσόφου Θεόφιλου Κορυδαλλέα (2). To 1622 μετέβει στο Λονδίνο, όπου βρισκόταν εγκατεστημένος ο αδελφός του, για να συμπληρώσει τις σπουδές του και συγχρόνως να διδαχτεί την τυπογραφική τέχνη και να επιδοθεί σε εκδόσεις ελληνικών βιβλίων. Το 1627, κατόπιν συνεννοήσεως με τον φιλόκαινο - νεοτεριστή πατριάρχη  Κύριλλο Λούκαρι (3)  μετέφερε τα τυπογραφικά του μηχανήματα στην Κωνσταντινούπολη και μετέπειτα στην Κεφαλονιά (4)  .   

Ο Νικόδημος Β' συνέδεσε το όνομά του με την εγκατάσταση στην Βασιλεύουσα του πρώτου ελληνικού τυπογραφείου που λειτούργησε στην "καθ' ημάς Ανατολή" (5)  καθώς και με την υποστήριξη του "Ρεμπελιού των ποπολάρων" (δηλαδή των δουλοπαροίκων) και του λαού εναντίον των αρχόντων, σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά περί τα έτη 1629 - 1631.

Για την πρώτη περίπτωση είχε σφοδρές αντιδράσεις όταν οι  καθολικοί Ιησουίτες, διέδωσαν ψευδώς ότι το τυπογραφείο του ήταν χυτήριο όπλων ή κίβδηλων νομισμάτων, προκαλώντας την επέμβαση των Τούρκων με την σύλληψη και ανάκρισή του, καθώς και την διακοπή επαλειτουργίας του τυπογραφείου (του) στην Πόλη (6). Ως συνέπειες αυτών ήταν η επάνοδός του στην Κεφαλονιά ως επίσκοπος Νεάπολης, και μετέπειτα ως αρχιεπίσκοπου Κεφαλληνίας & Ζακύνθου με ταυτόχρονη μετεγκατάσταση του τυπογραφείου στα Μεταξάτα. 

Για την δεύτερη περίπτωση αφού πέραν της ηθικής υποστήριξης που παρείχε στους ποπολάρους (7) , προέβει και σε επίσημο αφορισμό των αρχόντων της Ζακύνθου -έχοντας και την επίσημη επιδοκιμασία των πράξεών του από τον πατριάρχη Κύριλλο Α' Λούκαρι-, καταγγέλθηκε στις τοπικές βενετικές αρχές από το "Αρχοντολόγιον"     με  πρόσχημα τους ότι είχε φέρει από την Πόλη σειρά βιβλίων "ζημιούσι τα μέγιστα τας ψυχάς ημών και τας ημετέρας πολιτικάς υποθέσεις". Έτσι αντί της έρευνας και ανακάλυψης των ... ανατρεπτικών εγχειριδίων, του κατέστρεψαν την βιβλιοθήκη, τα έπιπλα και τα τυπογραφικά μηχανήματα, και εκλήθει το 1632 να απολογηθεί στην Βενετία, όπου αθωώθηκε το 1635 κατόπιν εισήγησης επιτροπής καθηγητών του πανεπιστημίου της Πάδοβας ότι ουδέν το επιλήψιμο δεν βρέθηκε στα επίμαχα βιβλία.  

Στο μεταξύ η ελληνική κοινότητα της Βενετίας τον είχε εκλέξει εκκλησιαστικό προΐστάμενό της με τον τίτλο του μητροπολίτη Φιλαδελφείας, τιμή την οποία με κομψότητα απέρριψε, επιστρέφοντας στην Κεφαλονιά, έδρα της αρχιεπισκοπής του.          

 Σήμερα κρίνετε επιβεβλημένο να επισκεφτεί κανείς τον π. Ναό του Αγίου Νικολάου στα Μεταξάτα. Να δει και θαυμάσει την μαρμάρινη αυτοβιογραφική επιγραφή του Νικοδήμου Β΄ του 1642 η οποία είναι κατατοπιστική επί πολλών των προαναφερομένων, καθώς επίσης και το εκκλησιαστικό μουσείο στα Περατάτα όπου εκτίθεται η ποιμαντορική ράβδος και το Άγιο Ποτήριο του Αρχιεπισκόπου.     

( Πατριάρχης Αλεξανδρείας & μετέπειτα Κωνσταντινουπόλεως , Κύριλλος Λούκαρης , πηγή photo: diavasinet.gr )

Παραπομπές:

(1) Φιλοσοφία που θέτει τον άνθρωπο και τις ανάγκες του στο κέντρο κάθε δραστηριότητας και ως κεντρικό άξονα κάθε απόφασης. Συνώνυμο: ανθρωπισμός.

(2) Ο Θεόφιλος Κορυδαλλέας ενόσο ζούσε στη Ζάκυνθο συνέταξε το 1622 το κείμενο αγιόποιησης του Αγίου Γερασίμου, απευθυνόμενος στον πατριάρχη Κων/πόλεως Κύριλλο Α' Λούκαρι. 

(3) Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1572. Oι καθολικοί κατήγγειλαν τον Λούκαρι ότι ετοιμάζει με τη βοήθεια των Ρώσων επανάσταση των Ελλήνων και οι Τούρκοι τον έκλεισαν σε κάποιο φρούριο του Βόσπορου και τον στραγγάλισαν στις 27 Ιουνίου 1638. Το πτώμα του ρίχτηκε στη θάλασσα όπου το βρήκαν ψαράδες και το έθαψαν. Οι εχθροί του όμως ξέθαψαν το σώμα του και το ξανάριξαν στη θάλασσα, αλλά βρέθηκε και πάλι. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στην "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" αναφέρει σχετικά με τον πατριάρχη Κύριλλο Α' Λούκαρι: «Ουδέποτε ίσως το αξίωμα του οικουμενικού πατριάρχη ανεδείχθη λαμπρότερο ή επί Κυρίλλου Α΄ του Λουκάρεως επί δώδεκα περίπου έτη εκ διαλειμμάτων πατριαρχήσαντος».

(4) Τέσσερα ή πέντε χρόνια μετά την αγιοποίηση του Γεράσιμου Νοτάρα, τυπώθηκε ... κρυφά, στη μονή της Νέας Ιερουσαλήμ στα Ομαλά, όπου εγκαταβίωνε επί είκοσι έτη ως μοναχή η αδελφή του Νικοδήμου Β' Μεταξά, Αγάθη, στο ... παράνομο τυπογραφείο με τη άμεση συνέργεια του ηγούμενου (και μετέπειτα επισκόπου Κεφαλληνίας) Ιερεμία Κατσαΐτη, το "Βιβλίον του Ορθού Λόγου, βεβαίωσης καλούμενον", το οποίο ανέφερε παραπλανητικά ως τόπο έκδοσης το Λονδίνο. Σε αυτό περιλαμβάνονται όλα τα σχετικά με την αγιοποίηση του Αγίου Γερασίμου !!  

(5) Όταν μιλάμε για τυπογραφία της «καθ’ ημάς ανατολής» αναφερόμαστε «στο γεωγραφικό χώρο , ο οποίος, την εποχή που μας ενδιαφέρει, κατοικείται από συμπαγή ελληνικό πληθυσμό. Περιλαμβάνει δηλαδή τις περιοχές εκείνες, όπου η εκπροσώπηση του ελληνικού στοιχείου είναι μεγάλη, σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό, και όπου αποτελεί, γενικά, το δυναμικότερο στοιχείο, σε αντίθεση προς το χώρο των παροικιών, όπου οι Έλληνες αποτελούν στο πλαίσιο του ντόπιου πληθυσμού, μικρές αλλοεθνείς νησίδες». Μιλάμε δηλαδή κυρίως για τον ελληνικό πληθυσμό που βρίσκεται κάτω από ξένη, οθωμανική κυρίως, κυριαρχία. Εξαίρεση στην περίπτωση αυτή αποτελούν τα Επτάνησα τα οποία δε γνώρισαν καθόλου ή σχεδόν καθόλου οθωμανική κυριαρχία, ωστόσο κατοικούνται από συμπαγή ελληνικό πληθυσμό στην πλειονότητά τους.

Πηγές:

1)